Ο Πανδέκτης του Ελληνικού Χορού
1. Περίληψη
Ο Πανδέκτης του Ελληνικού Χορού είναι μια τράπεζα ψηφιοποιημένων τεκμηρίων και πληροφοριών που αφορούν τον ελληνικό χορό. Η τράπεζα έχει εγκατασταθεί στον εξυπηρετητή Η/Υ του Θεάτρου "Δόρα Στράτου" στην Αθήνα. Το ομότιτλο έργο, που περιλαμβάνει την προμήθεια εξοπλισμών Η/Υ, την ανάπτυξη του πληροφορικού συστήματος, την ψηφιοποίηση-τεκμηρίωση, την έκδοση DVD και τη δημιουργία διαδικτυακής πύλης, υλοποιήθηκε με χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ενωση στο πλαίσιο του επιχειρησιακού προγράμματος «Κοινωνία της Πληροφορίας, μέτρο 1.3».Το πληροφορικό σύστημα διατηρεί τις πληροφορίες στην γλώσσα αρχικής καταγραφής τους, είναι πολύγλωσσο, οι εκδόσεις και η διαδικτυακή πύλη είναι δίγλωσσες (ελληνικά, αγγλικά).
Η ψηφιοποίηση-τεκμηρίωση, που είναι το μεγαλύτερο υποέργο, ξεκίνησε το 2006, ολοκληρώθηκε το 2008 και θα συμπληρώνεται με νέο υλικό τα επόμενα χρόνια. Εργάστηκαν 27 άτομα και δεκάδες εθελοντές. Ο προϋπολογισμός είναι 600.000 € συγχρηματοδοτούμενος κατά 75% από το ΕΤΠΑ και κατά 25% από το ΥΠ.ΠΟ. Το Θέατρο συνέβαλε με δικούς του πόρους πέραν του εγκεκριμένου προϋπολογισμού και συνεχίζει να συμβάλλει μετά την αποπεράτωση.
Το ψηφιοποιημένο και καταχωρημένο υλικό αποτελείται από:
α) Κείμενα: άρθρα, αποσπάσματα από βιβλία, ανακοινώσεις σε συνέδρια, ποιήματα, στίχοι τραγουδιών
β) Στατικές εικόνες: φωτογραφίες, χαρακτικά, έργα τέχνης, γραμματόσημα, αντικείμενα, φορεσιές, απόψεις, παρτιτούρες
γ) Κινούμενες εικόνες (βίντεο): σκηνές χορού από παραστάσεις και άλλες εκδηλώσεις, σεμινάρια, συνέδρια, διαλέξεις
δ) Ηχογραφήματα: από δίσκους, μαγνητοταινίες ή άλλες ηχογραφήσεις
ε) Μεταδεδομένα όλων των ανωτέρω.
2. Προέλευση και όγκος ψηφιοποιημένου υλικού
Το ψηφιοποιημένο υλικό του Πανδέκτη προέρχεται από τεκμήρια που βρίσκονται στο αρχείο του Θεάτρου "Δόρα Στράτου". Το μεγαλύτερο μέρος του υλικού δεν έχει ακόμα καταχωρηθεί. Το υλικό αυτό αποτελείται από:
α) Κείμενα, άρθρα και βιβλία δημοσιευμένα από το Θέατρο «Δόρα Στράτου». Τα πλήρη κείμενα αποσπασμάτων από άρθρα και βιβλία που είχαν περικοπεί για λόγους οικονομίας χώρου.
β) Ιστορικές φωτογραφίες (προ του 1950), χαρακτικά, γραμματόσημα και έργα τέχνης με θέμα τον ελληνικό χορό, από τη συλλογή του Αλκη Ράφτη.
γ) Φωτογραφίες από παραστάσεις του Θεάτρου, καθώς και αποσπάσματα από ταινίες που είχε τραβήξει η Δόρα Στράτου σε επιτόπιες έρευνες.
δ) Φωτογραφίες και βίντεο από παραστάσεις άλλων συγκροτημάτων, κυρίως στα 21 μέχρι τώρα Παγκόσμια Συνέδρια για την Ερευνα του Χορού.
ε) Μουσικές, κυρίως από δίσκους LP της συλλογής του Αλκη Ράφτη, αλλά και από παλαιότερο υλικό του Θεάτρου.
στ) Υλικό που προσέφεραν άλλοι φορείς και άτομα.
ζ) Εργαλείο ελέγχου και τεκμηρίωσης του καταχωρούμενου ψηφιοποιημένου υλικού απετέλεσε το βιβλίο "Εγκυκλοπαίδεια του ελληνικού χορού" του Αλκη Ράφτη, έκδοση του Θεάτρου "Δόρα Στράτου", 1995, 800 σελ.
Ποσοτικά, η σημερινή μορφή του Πανδέκτη περιέχει:
11.000 σελίδες κειμένου
23.000 στατικές εικόνες
4.000 κινούμενες εικόνες (βίντεο)
7.000 ηχογραφήματα
3. Πρόσβαση
Η πρόσβαση στις πληροφορίες μπορεί να γίνεται με τους παρακάτω τρόπους:
α) Ενα μικρό μέρος των πληροφοριών υπάρχει στο DVD «Εγκυκλοπαίδεια του ελληνικού χορού», το οποίο αποτελεί ένα εύχρηστο εργαλείο για όσους δεν έχουν πρόσβαση στο Διαδίκτυο. Περιλαμβάνει ένα δείγμα υλικού, με τις βασικές πληροφορίες.
β) Μέσα από τη διαδικτυακή πύλη «Ο κόσμος του ελληνικού χορού». Εκεί υπάρχει ένα μεγαλύτερο δείγμα υλικού (περίπου 10%) με ποικιλία πληροφοριών, σε ελεύθερη πρόσβαση και με πολλαπλά κριτήρια αναζήτησης.
γ) Από τα γραφεία του Θεάτρου "Δόρα Στράτου", κατευθείαν σε τερματικό του εξυπηρετητή Η/Υ, για προχωρημένους ερευνητές, διαπιστευμένους στο πληροφορικό σύστημα με περιορισμούς πρόσβασης και συγκεκριμένα δικαιώματα.
δ) Από εξουσιοδοτημένο προσωπικό του Θεάτρου, με ειδικά δικαιώματα πρόσβασης για εγγραφή, διαγραφή, τροποποίηση και ανάκτηση πληροφοριών.
4. Αναζήτηση
Η αναζήτηση και ανάκτηση των πληροφοριών στον Πανδέκτη γίνεται με κριτήρια απλά ή σύνθετα ad hoc κατά τρόπο ευέλικτο, με ελάχιστους περιορισμούς στην πλοήγηση στο σχήμα της βάσης δεδομένων.
Οι ενότητες κατηγορημάτων που συμμετέχουν στη διαμόρφωση κριτηρίων αναζήτησης, είναι: αντικείμενο, κατηγορία / είδος δημιουργήματος / άρθρου, θέμα, περιοχή, συνεργός, συνέργια, τίτλος, εθνολογικά χαρακτηριστικά.
Για την υποστήριξη των αναζητήσεων, ένα εκ των υποσυστημάτων λειτουργεί ως «θησαυρός» ισοδύναμων εκφράσεων, ανεξαρτήτως γλώσσας και ορθογράφησης.
5. Τεχνικά χαρακτηριστικά
Ακολουθώντας την πολιτική του Θεάτρου, το έργο υλοποιήθηκε με τα πιο διαδεδομένα εργαλεία λογισμικού ανοιχτού κώδικα όπως PHP, MySql Apache. Αναπτύχθηκε ειδικά προσαρμοσμένο λογισμικό για να εξυπηρετήσει τις ανάγκες του Θεάτρου και τις ιδιαιτερότητες του ελληνικού χορού.
Το πληροφορικό σύστημα είναι εγκατεστημένο σε συστοιχία πολλαπλών διακομιστών με εξυπηρετητές της σειράς HP Proliant οι οποίοι βρίσκονται σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο (computer room) σε racks. Ολος ο εξοπλισμός και η διασύνδεση με τα 23 τερματικά (θέσεις εργασίας) υποστηρίζεται από ενεργά υλικά δικτύωσης (ενσύρματης και ασύρματης) υψηλών ταχυτήτων, ενώ όλο το μηχανογραφικό σύστημα προστατεύεται από σταθεροποιητή αδιαλλείπτου τάσης ρεύματος APC.
Ο ανωτέρω συνδυασμός εξασφαλίζει την μέγιστη δυνατή ταχύτητα και ασφάλεια, προσφέροντας την καλύτερη δυνατή ποιότητα υπηρεσιών.
6. Παραδοχές εργασίας
Για τις ανάγκες του Πανδέκτη χρησιμοποιήθηκαν ορισμένα κριτήρια. Αυτά δεν είναι απόλυτα ούτε περιοριστικά, αλλά κρίθηκαν απαραίτητα προκειμένου να γίνει δυνατή η καταχώρηση ενός υλικού τόσο ετερόκλητου, εφόσον:
α) Είναι μεγάλο σε όγκο: πολλές δεκάδες χιλιάδες τεκμήρια, διαφορετικής φύσης μεταξύ τους.
β) Εκτείνεται χρονικά σε διάστημα άνω των δύο αιώνων. Στο διάστημα αυτό έχουν γίνει σοβαρές αλλαγές στις έννοιες που αφορούν το χορό, στη γεωγραφική εξάπλωση των ελληνικών πληθυσμών, στα κυρίαρχο κράτος στην κάθε περιοχή, στις ονομασίες τοποθεσιών.
Υπογραμμίζουμε λοιπόν ότι αποτελούν απλές "παραδοχές εργασίας" για το συγκεκριμένο έργο και δεν πρέπει να ληφθούν σαν δεδομένες για χρήση σε κάποιο άλλο έργο, σε μια μελέτη ή σε κάποια γενικότερη θεώρηση.
Επιπλέον, ένα μεγάλο μέρος των φωτογραφιών, ιδιαίτερα από παλαιότερες εποχές, βρέθηκαν στα χέρια μας χωρίς ένδειξη της χρονολογίας φωτογράφησης, του τόπου, ή άλλων στοιχείων. Αυτό συμβαίνει σε μικρότερο βαθμό με τις μουσικές ή τα κείμενα. Στις περιπτώσεις αυτές έγινε πιθανολόγηση προκειμένου να προχωρήσει η καταχώρηση, ελπίζοντας με τον καιρό να βρεθούν περισσότερα στοιχεία για ακριβέστερο χαρακτηρισμό.
7 . Προοπτικές
Για το Θέατρο «Δόρα Στράτου», το μέχρι σήμερα έργο του Πανδέκτη, δεν είναι μια κατάληξη, αλλά μάλλον μια αρχή. Πολλά ιστορικά τεκμήρια έχουν συλλεγεί, μέρος τους έχει καταχωρηθεί, ενώ συνεχίζουμε τις έρευνές μας.
Διαθέτοντας πλέον την υποδομή, έχουμε τη φιλοδοξία να συμπληρώσουμε στο μέλλον την τράπεζα δεδομένων με:
α) Στοιχεία για τον ελληνικό παραδοσιακό χορό που θα προσφέρουν ιδιώτες, χορευτικά σωματεία και άλλοι φορείς από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
β) Υλικό για κάθε είδος χορού στην Ελλάδα, που χορεύτηκε ή που δημιουργήθηκε από Ελληνες. Πρόκειται κυρίως για τον θεατρικό χορό και τον χορό σαλονιού.
γ) Υλικό από χορούς σε άλλες χώρες, κείμενα και οπτικοακουστικό υλικό σε διάφορες γλώσσες. Η τράπεζα δεδομένων έχει σχεδιαστεί ώστε να είναι επεκτάσιμη.
Στη συλλογή του Αλκη Ράφτη υπάρχουν πολλά κείμενα και παλιές φωτογραφίες από κάθε χώρα όλου του κόσμου. Εχει εξασφαλιστεί η συνεργασία των μελών του Διεθνούς Συμβουλίου Χορού CID, της παγκόσμιας οργάνωσης της UNESCO για όλα τα είδη χορού.
Καταθέτουμε σήμερα ένα μέρος του υλικού που αφορά τον ελληνικό παραδοσιακό χορό, με την ικανοποίηση ότι αποτελεί έναν πραγματικό πανδέκτη. Καλύπτει δηλαδή το μεγαλύτερο μέρος των στοιχείων που υπάρχουν γύρω από το θέμα και είναι έτοιμο για κάθε συμπλήρωση. Είναι βέβαιο ότι ένα τέτοιο έργο δεν υπάρχει για τον παραδοσιακό χορό σε καμία άλλη χώρα. Θα συνεχίσουμε να εργαζόμαστε ώστε να καταλήξει κάποτε να είναι ο πανδέκτης του παγκόσμιου χορού.
Αλκης Ράφτης