Πανηγύρια

Τα σημερινά πανηγύρια δεν μοιάζουν με τα παλιά, οι λειτουργίες τους χάνονται μία-μία, μαζί κι ο λόγος ύπαρξης τους. Στην εκκλησία που γιορτάζει λίγοι κάνουν τον κόπο να πάνε να λειτουργηθούν. Το παζάρι δεν χρειάζεται πια για να πουλήσει ο χωριάτης το ζώο του ή για να αγοράσει εργαλεία και υφάσματα. Οι νέοι πηγαίνουν με το αυτοκίνητο στην πόλη να διασκεδάσουν, τα κορίτσια δεν περιμένουν να τα διαλέξουν για νύφες. Οι συνεννοήσεις με τους ξενητεμένους συγγενείς γίνονται από το τηλέφωνο.

Πολλές φορές, πηγαίνοντας σ' ένα πανηγύρι αναρωτιέται κανείς γιατί να γίνεται ακόμα, μήπως από κεκτημένη ταχύτητα σαν μία συλλογική συνήθεια που κανείς δεν ξεκινάει πρώτος να κόψει. Κι όμως το πανηγύρι συνεχίζεται χρόνο με το χρόνο, έστω και αγνώριστο σ' αυτούς που το έζησαν παλιά, γιατί αποτελεί την τελευταία επιβεβαίωση της αυτόνομης κοινοτικής ζωής. Χωρίς αυτό, το χωριό δεν είναι παρά ένα σύνολο σπιτιών. Το πανηγύρι είναι το γενικό προσκλητήριο των ζωντανών δυνάμεων του χωριού, κι όσο οι χωριανοί δεν ανέχονται να λείψουν από αυτό τόσο θα σημαίνει ότι αναγνωρίζουν έμπρακτα την καταγωγή τους.

Κατά γενικό κανόνα, όσο πιο απομακρισμένο είναι το χωριό από τα αστικά κέντρα και τις παραλίες, τόσο λιγότερο έχει αλλοιωθεί το πανηγύρι του. Καμιά φορά εξαρτάται από την Κοινότητα, αν θέλει να δώσει περισσότε­ρο καταναλωτικό χαρακτήρα ή αν θέλει να το διατηρήσει σαν έθιμο. Τα πιο αλλοτριωμένα πανηγύρια οργανώνονται κυρίως από τις ταβέρνες και τα καφενεία που βρίσκονται στον κεντρικό δρόμο, με σκοπό να πουλήσουν ψητά και μπύρες. Φέρνουν τραπέζια και καρέκλες, αφήνουν μια μικρή πίστα για να χορέψουν οι πελάτες, και κλείνουν επαγγελματίες μουσικούς που δεν ξέρουν τα τραγούδια της περιοχής. Τα βασικά όργανα είναι μπουζούκι, αρμόνιο και ντράμς που παίζουν τις τελευταίες επιτυχίες.

Άλλοτε, οι τοπικοί παράγοντες έχουν την έμπνευση να οργανώσουν «φεστιβάλ» με διάφορες παραστάσεις. Παιδικά συγκροτήματα χορεύουν πάνω σε μια εξέδρα, με μαγνητοφωνημένη μουσική, οι θεατές χειροκροτούν και μετά γυρίζουν στα σπίτια τους. Υπάρχουν όμως και πανηγύρια όπου διατηρείται η συνέχεια των εθίμων, κι άλλα όπου οι νέοι φρόντισαν να τα αναβιώσουν μετά την πολύχρονη διακοπή τους. Ρώτησαν τους γεροντότε­ρους τι γινόταν παλιά, και κράτησαν εκείνα τα στοιχεία που μπορούν να διατηρηθούν στις σημερινές συνθήκες χωρίς τεχνητή παρέμβαση. Βρήκαν ντόπιους οργανοπαίχτες και τραγουδιστές και τους ζήτησαν να παίξουν μόνο τα δικά τους τραγούδια.

Γι' αυτόν που ενδιαφέρεται για τους παραδοσιακούς χορούς, το πανηγύρι είναι η καλύτερη ευκαιρία να τους δει στο φυσικό τους πλαίσιο και να συμμετάσχει. Σαν ξένος, θα πρέπει να είναι ευαίσθητος στις τοπικές συνήθειες και το πρωτόκολλο, για να μην κάνει κακό με την συμμετοχή του. Δεν μπορεί να μπαίνει οπουδήποτε στον χορό - και μάλιστα όταν δεν ξέρει να τον χορέψει - ή όταν χορεύει μια οικογένεια, δεν μπορεί να φωτογραφίζει τους χορευτές όταν βλέπει ότι ενοχλούνται, δεν μπορεί να είναι ντυμένος προκλητικά. Δεν πρέπει γενικά να υπογραμμίζει την παρουσία του σαν ξένου στοιχείου, κάνοντας τους άλλους να αισθάνονται υπό παρατήρησιν.

Πριν αποφασίσει να πάει, καλό είναι να πάρει πληροφορίες από έναν χωριανό ή τηλεφωνώντας στο χωριό. Το πανηγύρι μπορεί να έπαψε να γίνεται ή να έχασε εντελώς την γνησιότητά του. Πρέπει επίσης να εξασφαλίσει μεταφορικό μέσο για να γυρίσει αργά την νύχτα, ή μέρος για να κοιμηθεί εκεί. Πάντα είναι καλύτερο να γνωρίζει ανθρώπους από το χωριό που θα τον πάρουν στο τραπέζι τους, θα τον γνωρίσουν στους άλλους και θα του εξηγήσουν τις τοπικές συνήθειες. Το ιδανικό βέβαια είναι να μείνει εκεί μερικές ημέρες πριν και μετά, να ζήσει την ατμόσφαιρα του χωριού, να συμμετάσχει στην προετοιμασία και στα κατοπινά σχόλια, και να μελετήσει τις λεπτομέρειες του παλιού εθίμου.