Μαθήματα

Η κύρια διαφορά ανάμεσα στο μάθημα και στην πρόβα είναι ότι στο μάθημα διδάσκεται κανείς τους χορούς για να τους χορέψει όπου θέλει, ενώ στην πρόβα ο σκοπός είναι να προετοιμαστεί για να μετάσχει σε μια παράσταση. Γι' αυτό, το μάθημα γίνεται σε πιο αργό ρυθμό χωρίς επιμονή στις λεπτομέρειες ή στις φιγούρες. Η έμφαση δίνεται είτε στην ενθάρρυνση του χορευτή ώστε να ξεπεράσει τις δυσκολίες του αν είναι αρχάριος, είτε στην εκμάθηση μεγάλου αριθμού χορών σε μικρό διάστημα αν είναι προχωρημένος.

Στην πρόβα αντίθετα δίνεται έμφαση στην καλή εκμάθηση του συγκε­κριμένου προγράμματος, στον συντονισμό των χορευτών και στην δημιουρ­γία καλής εντύπωσης στον θεατή. Επειδή όμως δεν έχει δοθεί μέχρι τώρα σημασία, ούτε στην διδακτική των χορών ούτε στην σκηνική παρουσίασή τους, στην πράξη η διαφορά είναι ασήμαντη και μπορεί κανείς να μάθει τους χορούς το ίδιο εύκολα παίρνοντας μέρος στις πρόβες των συγκροτημάτων που αναφέρουμε στον ιδιαίτερο κατάλογο.

Παρακάτω αναφέρουμε τους κυριότερους οργανισμούς που προσφέ­ρουν τακτικά μαθήματα χορών. Ελληνικοί χοροί διδάσκονται επίσης στις σχολές μπαλέτου, στα χοροδιδασκαλεία, στα γυμνάσια, καμιά φορά και στον στρατό. Τελευταία, διάφορα πολιτιστικά κέντρα και ομάδες πρωτοβουλίας που οργανώνουν σειρές μαθημάτων (ξένων γλωσσών, χειροτεχνίας, φωτο­γραφίας κλπ.,) περιλαμβάνουν σ' αυτές μαθήματα χορών. Ακόμη, χοροί διδάσκονται σαν τμήμα της εκπαίδευσης των δασκάλων και των γυμναστών.

Τα μαθήματα γίνονται συνήθως τα βράδια, μια έως τρεις φορές την εβδομάδα, μια έως δύο ώρες κάθε φορά. Τα δίδακτρα είναι πολύ χαμηλά ή τίποτα. Η ποιότητα της διδασκαλίας διαφέρει πάρα πολύ από δάσκαλο σε δάσκαλο. Εκτός από τον ενθουσιασμό και την μεταδοτικότητα - που είναι απαραίτητα προσόντα - λείπει συνήθως η γνώση του αντικειμένου και ο σεβασμός προς αυτό. Η προχειρότητα αυτή μεταδίδεται στους μαθητές, που στην καλύτερη περίπτωση βλέπουν τον χορό σαν ένα ευχάριστο παιχνίδι, δεν υποψιάζονται όμως ποτέ ότι είναι κάτι περισσότερο.

Οι δάσκαλοι-εκγυμναστές έχουν μάθει τους χορούς είτε στην Γυμνα­στική Ακαδημία - αν είναι γυμναστές - ή σε κάποιο συγκρότημα. Σπάνια έχουν βιώματα από τους χορούς των άλλων περιοχών, εκτός από τον τόπο καταγωγής τους. Διδάσκουν π.χ. κρητικούς χορούς χωρίς ποτέ να έχουν πάει στην Κρήτη ή να έχουν χορέψει με Κρητικούς. Σπάνια επίσης έχουν κάνει έρευνα στα χωριά της ίδιας τους της περιοχής για να βρουν άλλους χορούς ή για να τελειοποιήσουν αυτούς που ξέρουν, ή για να βρουν στοιχεία γύρω από τους χορούς αυτούς και να τους κατανοήσουν καλύτερα. Στην χειρότερη περίπτωση, οι υπεύθυνοι των συγκροτημάτων τείνουν να παραμορφώνουν τις κινήσεις για να τις κάνουν πιο εντυπωσιακές, να εφευρίσκουν φιγούρες άσχετες με το τοπικό ιδίωμα, και να επιβάλλουν χορογραφικά στοιχεία που αντέγραψαν απο παραστάσεις ξένων συγκροτημάτων. Η τηλεόραση έκανε πολύ κακό στο θέμα αυτό, προβάλλοντας συγκροτήματα χαμηλής ποιότητας από κάθε άποψη: χορού, φορεσιάς και μουσικής. Ανάλογη ζημιά κάνουν και οι σχολικές παραστάσεις με χορούς που πολύ απέχουν από το γνήσιο.

Για την μουσική χρησιμοποιούνται κασέτες, μια και οι οργανοπαίχτες στοιχίζουν αρκετά, συνήθως όμως γραμμένες πρόχειρα και με κομμάτια ακατάλληλα για χορό και ιδίως για μάθημα. Η μέθοδος διδασκαλίας είναι στοιχειώδης: ο δάσκαλος κάνει τα βήματα πολύ αργά, μετρώντας τα, ενώ οι μαθητές πίσω του τον μιμούνται, μέχρι να τα μάθουν. Δεν γίνεται απο -σύνθεση των κινήσεων με ανάλογη ανάλυση των μουσικών μέτρων, ώστε ο χορός να βγαίνει φυσικά από την μουσική. Γενικά διδάσκονται τα βήματα αλλά όχι το τοπικό ιδίωμα των κινήσεων όλου του σώματος. Άλλη παράλειψη είναι ότι ο κάθε χορός διδάσκεται χωρίς καμία εισαγωγή ή πληροφορία για το πού χορεύεται, πότε, από ποιους, με ποια φορεσιά, σε ποιο περιβάλλον κλπ. Το πολύ να αναφερθεί από ποια περιοχή είναι, π.χ. Θράκη ή Επτάνησα. Καμιά φορά, οι μαθητές δεν ξέρουν ούτε το όνομα του χορού που χορεύουν. Επίσης δεν γίνεται σύνδεση του χορού με την μουσική, ακούγοντας δηλαδή διάφορα τραγούδια που χορεύονται στα ίδια βήματα ή το ίδιο τραγούδι σε διάφορες εκτελέσεις.

Σε σχέση με τους χορούς άλλων χωρών, οι ελληνικοί χοροί είναι κατά κανόνα αργοί, με απλά βήματα και χωρίς ομαδικούς σχηματισμούς. Στις περισσότερες περιπτώσεις όλοι οι χορευτές εκτελούν το βασικό βήμα πιασμένοι σε ανοιχτό κύκλο, ενώ ο πρώτος από δεξιά είναι ο μόνος που έχει την δυνατότητα να ποικίλλει τον χορό με παραλλαγές και αυτοσχεδιασμούς. Γι' αυτό, η έμφαση δίνεται στο χρώμα του χορού, στο στυλ, στην ιδιαίτερη εντύπωση που προξενεί ο χορευτής και που βασίζεται στις χαρακτηριστικές μικροκινήσεις που αποτελούν την τοπική ιδιομορφία.

Στον Έλληνα του χωριού, ο χορός έχει διατηρήσει ακόμα την αρχέγονη τελετουργική του διάσταση. Αυτό φαίνεται από την κεντρική θέση που έχει στα γλέντια ο ομαδικός χορός, και από την σοβαρότητα με την οποία αντιμετωπίζεται. Το τοπικό χρώμα και η τελετουργικότητα του χορού είναι δύο διαστάσεις που διαφεύγουν τελείως από τους δασκάλους, που βλέπουν τον χορό μόνο σαν σωματική άσκηση και διασκέδαση.

Η καλύτερη συμβουλή για έναν που θέλει να ασχοληθεί σοβαρά είναι να περιοριστεί στους χορούς μιας περιοχής, τουλάχιστον για ένα μεγάλο διάστημα. Αν είναι αρχάριος πρέπει να παρακολουθήσει μαθήματα με έναν καλό δάσκαλο, ή πρόβες με ένα συγκρότημα. Όταν αποκτήσει πλήρη έλεγχο του σώματος και χορεύει χωρίς να σκέφτεται, τότε να χορεύει μόνο στα πανηγύρια και στις ταβέρνες. Αν θέλει να προχωρήσει ακόμα περισσότερο, ένας μόνο τρόπος υπάρχει, ο παραδοσιακός: να καθήσει με έναν μάστορα. Στο κάθε χωριό υπάρχει τουλάχιστον ένας, άντρας ή γυναίκα πάνω από πενήντα χρονών, που ήταν γνωστός χορευταράς στα νειάτα του. Όταν πεισθεί ότι έχετε πραγματικό μεράκι, ίσως δεχτεί να χορέψει μαζί σας ξανά και ξανά, μέχρι να αρχίσετε να νιώθετε κι εσείς αυτό το ξεχωριστό αίσθημα που είναι όλη η ουσία και η ομορφιά του παραδοσιακού χορού.