|
| Κείμενο : Βιβλιοκριτική: Παπαϊωάννου, Εμμανουήλ: Ρόδος και νεώτερα κείμενα. Αθήνα, Δωδώνη, 1996, 158 σελ. |
| Πηγή : /P032-11 , Ευρετήριο : O-FE2E47B8 |
Μαίρη Ηλία Παπανδρέου Βιβλιοκριτική: Παπαϊωάννου, Εμμανουήλ: Ρόδος και νεώτερα κείμενα. Αθήνα, Δωδώνη, 1996, 158 σελ. Παπανδρέου, Ηλία, Μαίρη: "Βιβλιοκριτική: Παπαϊωάννου, Εμμανουήλ: Ρόδος και νεώτερα κείμενα. Αθήνα, Δωδώνη, 1996, 158 σελ.", Παράδοση και Τέχνη 032, σελ. 21-22, Αθήνα, Δ.Ο.Λ.Τ., Μάρτιος-Απρίλιος 1997. Παπαϊωάννου, Εμμανουήλ: Ρόδος και νεώτερα κείμενα. Αθήνα, Δωδώνη, 1996, 158 σελ. Ο Εμμανουήλ Παπαϊωάννου, γεννήθηκε στον Αγιο Ισίδωρο Ρόδου το 1917 καιαποφοίτησε από τη Νομική Αθηνών το 1947. Δημοσίευσε δύο πραγματείες νομικού περιεχομένου, κι αμέσως επικέντρωσε την έρευνά του στην Ιστορία της Ρόδου. Είναι ιδρυτής και πρόεδρος της Εταιρείας Ροδιακών Μελετών. Από το 1975 έχει εκδόσει περισσότερα από 11 βιβλία, όπως "Διαγόρας ολυμπιονίκης ο Ρόδιος", "Ρόδος και αρχαία κείμενα", "Ρόδος και νεώτερα κείμενα" σε 5 μεγάλους τόμους. Η τελευταία έκδοση, "Ρόδος και νεώτερα κείμενα 6" (Ρόδος 1996) είναι ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον βιβλίο με περισσότερες από 25 γκραβούρες, σκίτσα, φωτογραφίες και χάρτες. Οπως αναφέρει στον πρόλογό του, "...στα 1853, επισκέφτηκε τη Ρόδο ο άγγλος αρχαιολόγος Κάρολος Νιούτον (Charles Newton). Κατά την εδώ παραμονή του, κατέγραψε τις εντυπώσεις του σε πολλές επιστολές, τις οποίες εδημοσίευσε το 1865 σε δύο τόμους με τον τίτλο "Ταξίδια και ανακαλύψεις στην Ανατολή". Τονίζει ο Εμμ. Παπαϊωάννου ότι "το βιβλίο του Νιούτον αποτελεί πολύτιμη πηγή γνώσεων της ζωής της Ρόδου των μέσων του περασμένου αιώνα. Ενδεικτικά αναφέρουμε την περιγραφή των πανηγυριών, την ενδυμασία των χωρικών, την κοινωνική και οικονομική ζωή...". "Στις 5 Μαΐου 1853 ο Νιούτον με τον M. Ducci, υποπρόξενο της Ρωσσίας, ξεκίνησαν για να επισκεφτούν το μοναστήρι της Τσαμπίκας στη νότια ακτή του νησιού, όπου οι κάτοικοι του γειτονικού χωριού του Αρχαγγέλου γιόρταζαν το Πάσχα τους. Ολος ο πληθησμός των γύρω χωριών είχε συγκεντρωθεί στο ύπαιθρο, με τα μουλάρια τους δεμένα λίγο παραπέρα, κάθε οικογένεια εφοδιασμένη με τα δικά της μαγειρικά σκεύη. Ολοι τους ήταν ντυμένοι με τις γραφικές ενδυμασίες που εξακολουθούν να απαντώνται σ' εκείνα τα νησιά του Αιγαίου όπου τα κακόγουστα τσίτια της στάμπας από το Μάντσεστερ δεν έχουν ακόμα αντικαταστήσει τα ντόπια προϊόντα της ρόκας και του αργαλειού. Οι Ροδίτες χωρικοί, άντρες και γυναίκες, φορούσαν κάτασπρα ρούχα, κλωσμένα με τα ίδια τους τα χέρια, από λινάρι που βγαίνει στα χωράφια τους. Τίποτε δεν είναι πιο όμορφο από την εικόνα αυτού του λευκού ντυσίματος στο δυνατό φως της ημέρας, που τη δυναμώνει η αντίθεση με τα μελαψά, ηλιοκαμένα σώματα και πρόσωπα. Εντυπωσιάστηκα τόσο από τις ενδυμασίες των γυναικών, που δεν έκανα τίποτα άλλο παρά νά 'χω καρφωμένα τα μάτια μου πάνω τους. ...Μόλις με αντιλήφθηκαν να βγάζω το σημειωματάριό μου για να καταγράψω τη σκηνή, μαζεύτηκαν γύρω μου σαν τα ψάρια άμα πετάξεις ψίχουλα, φωνάζοντας από παντού "Τι γράφεις;". Οταν τους εξήγησα ότι κρατούσα σημειώσεις για τα ρούχα τους, μια γριά προχώρησε μπροστά και μιλώντας εκ μέρους του φύλου της με εμύησε στα άδυτα της ροδίτικης ενδυματολογίας, με μια ειλικρίνεια που δεν άφηνε τίποτε για τη φαντασία. Μπορεί να περιγράψει κανείς ως εξής το ντύσιμο της χωρικής της Ρόδου: το κεφάλι της καλύπτει ένα φέσι από κόκκινο ύφασμα, πάνω από αυτό έχει τυλιγμένο ένα σάλι γύρω από το κεφάλι της. Πάνω απ' το σάλι, πάλι ένα μαντήλι από μουσελίνα πέφτει πίσω από το σβέρκο σε αληθινό κλασικό στυλ, ενώ κάτω από αυτό διακρίνεται ένα άλλο εσωτερικό μαντήλι. Στο μέτωπο, ένα χρυσό ή ασημένιο στολίδι τριγωνικού σχήματος είναι στερεωμένο στο σάλι, στη μέση υπάρχει ένα μεγάλο ρουμπίνι και από τη βάση του τριγώνου κρέμονται άλλα στολίδια, δεμένα με αλυσιδίτσες. Αυτό το στολίδι είναι καθαρά βυζαντινής προέλευσης. Αυτά για το τι φορούν στο κεφάλι. Οσο για τα υπόλοιπα, το εσωτερικότερο φόρεμα είναι το μεσοφόρι, που φτάνει σχεδόν ως τους αστραγάλους, έπειτα έρχεται ένα φόρεμα χωρίς μανίκια, που φτάνει ίσα με τη μέση περίπου των ποδιών και κάτω από τον ποδόγυρό του μόλις διακρίνεται η άκρη από τις μπότες. Πάνω από αυτό φοριέται μια ζακέτα χωρίς μανίκια. Στη μέση βάζουν μια ζώνη δεμένη χαλαρά και με γούστο, αν και δεν μπορώ να πω ότι έχει κάτι από την μαγική επίδραση που ο Ομήρος αποδίδει στον κεστό της Αφροδίτης. Γραφικές τούρκικες παντόφλες με ανασηκωμένες τις άκρες και καθαρές άσπρες κάλτσες συμπληρώνουν αυτή την ενδυμασία, στην οποία, όπως τα περισσότερα πράγματα στο Αιγαίο, υπάρχει ένα ανακάτωμα από αρχαία ελληνικά και τούρκικα στοιχεία. Το συνηθισμένο υλικό είναι άσπρο ύφασμα με μια ούγια στην άκρη, όπου είναι φτιαγμένα με το χέρι σχέδια πολύ όμοια με εκείνα που έχουν τα ελληνικά φορέματα. Τα σχέδια αυτά είναι κατά κανόνα κόκκινα ή γαλάζια. Το ένα μεσοφόρι είναι μερικές φορές από ανοιχτόχρωμο μεταξωτό. Το έξω φουστάνι είναι μαζεμένο στη μέση, με τέτοιο τρόπο που να σχηματίζει πολλές πτυχές, δίνοντας μια εικόνα πολύ συνηθισμένη στην πρώιμη ελληνική γλυπτική. Στο πλάι αυτού του ενδύματος είναι μια κάθετη κεντημένη ταινία, που φθάνει ως την ούγια του φορέματος σχηματίζοντας ορθή γωνία. Αυτή η ταινία που απεικονίζεται συχνά στην ενδυμασία των προσώπων στα ελληνικά αγγεία ονομαζόταν από τους αρχαίους "παρυφή". Και ο Εμμ. Παπαϊωάννου συνεχίζει με την περιγραφή του χορού, όπως την αποδίδει ο άγγλος διπλωμάτης Νιούτον: "Κατόπιν είδα τους Αρχαγγελίτες να χορεύουν. Ολόκληρο το χωριό, άνδρες και γυναίκες, πιασμένοι χέρι-χέρι, χόρευαν γύρω από ένα λυράρη, κάνοντας γύρω του ένα μισοφέγγαρο. Η λύρα, που τη λένε ακόμα με το αρχαίο της όνομα, ήταν πολύ παλιού τύπου, όπως τις βλέπουμε στις τελευταίες ειδωλολατρικές και τις πρώτες χριστιανικές σαρκοφάγους. Επαιζε με ένα δοξάρι απ' όπου κρεμόντουσαν κουδουνάκια. Ο λυριστής ήταν μια αλόκοτη φάτσα που συνόδευε τη μουσική του με παράδοξα τσακίσματα του κορμιού: όπως και ο Τυρταίος ήταν κουτσός. Η μουσική ήταν μια ακατάπαυστη, μονότονη επανάληψη του ίδιου σκοπού, στον οποίο τα πόδια όλου του χορού συντονίζονταν με μια καταπληκτική ακρίβεια. Τα βήματα ήταν πολύ απλά - δυο βήματα πλάι, το αριστερό μπροστά, έπειτα το δεξί έκανε ένα μπρος, αυτή η απλή κίνηση επαναλαμβανόταν ασταμάτητα. Η μόνη αξία του χορού βρίσκεται στην τέλεια κανονικότητα που έχουν οι κινήσεις των χορευτών. Ο χορός αυτός ονομάζεται Ροδίτικος, πληροφορήθηκα όμως πως τον έχουν πάρει από την Κρήτη. Πιθανόν να προερχόταν από κάποιον από εκείνους τους πολεμικούς χορούς που γι' αυτούς ήταν ξακουστή η Κρήτη στην αρχαιότητα. Μέσα από το ημικύκλιο των χορευτών ξεπηδούσαν πότε-πότε ένας ή δύο άντρες πλάι στο λυριστή, συνοδεύοντάς τον στα παράξενα καμώματά του, στα οποία κάποιος ενθουσιώδης φιλέλληνας μπορούσε να διακρίνει την παράδοση των μιμικών χορών των αρχαίων". Σε άλλο σημείο του βιβλίου, όπου περιγράφεται το παραδοσιακό σπίτι της Λίνδου, αναφέρει: "σ' έναν άλλο τοίχο υπήρχε ένα οριζόντιο κορδόνι, από το οποίο κρέμονταν οι κυριακάτικες ενδυμασίες ανδρών και γυναικών, όλες όμορφα κεντημένες και με σχολαστική καθαριότητα". Γεμάτο συγκινητικές πληροφορίες, το "Ρόδος και νεώτερα κείμενα 6" του Εμμ. Παπαϊωάννου διαβάζεται κυριολεκτικά χωρίς ανάσα, πλούσιο από κάθε άποψη. Και είναι αλήθεια ότι δεν γνωρίζουμε όσα θα θέλαμε γι αυτήν την περίοδο της ιστορίας του τόπου. Κάθε νέα πληροφορία είναι πολύτιμη. Ο έγκριτος δικηγόρος μάς δίνει σε όλα του τα βιβλία αυτή τη γνώση του χθές που στέργιωσε το σήμερα. Μια γνώση δοσμένη με ευγένεια, αντικειμενικότητα, αλήθεια, και πάνω απ' όλα με αγάπη για την ιστορία και ιδιαίτερα για τον πατριώτη του χθες. Μας κάνει να δούμε τη σημαντικότητα του παρελθόντος, μας φέρνει σε επαφή με τις ρίζες μας, με τον μοναδικό πολιτισμό μας. Τα έργα του είναι προσφορά αγάπης κι αυτό γίνεται φανερό σε κάθε αράδα όλων των βιβλίων του, γι αυτό και παίρνουν μια ξεχωριστή διάσταση, μια ιδιαίτερη αξία. Μαίρη Ηλία Παπανδρέου **************************************************** **************************************************** PAR032 PapandreouM01GR.doc |