|
| Κείμενο : Οι κεφαλονίτικοι χοροί και το μέλλον τους |
| Πηγή : /P080-06 , Ευρετήριο : O-FD1F1B0D |
Δημήτριος Λουκάτος Πρόλογος: Αλκης Ράφτης Οι κεφαλονίτικοι χοροί και το μέλλον τους Λουκάτος, Δημήτριος (Πρόλογος: Ράφτης, Αλκης): "Οι κεφαλονίτικοι χοροί και το μέλλον τους", Παράδοση και Τέχνη080, σελ. 14-15, Αθήνα, Δ.Ο.Λ.Τ., Μάρτιος -Απρίλιος 2005. Οι κεφαλονίτικοι χοροί και το μέλλον τους Δημοσιεύω σήμερα μια επιστολή του μεγάλου δάσκαλου και ευπατρίδη της λαογραφίας μας, του κεφαλονίτη Δημήτρη Λουκάτου, που είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα Τα Νέα Κεφαλονιάς-Ιθάκης, Αργοστόλι 14/09/1961. Μου είχε στείλει το απόκομμα γύρω στο 1990, μαζί με επαίνους και ενθαρρύνσεις για την προσπάθεια που έκανα τότε να συνεφέρω το Θέατρο "Δόρα Στράτου" μετά τη δεκαετή κρίση που το είχε γονατίσει. Το χαρτί είναι στολισμένο γύρω-γύρω με τα χαρακτηριστικά γράμματά του, τόσο μικρά που θέλεις φακό για να τα διαβάσεις. Ο Λουκάτος ήταν ο μόνος επαγγελματίας λαογράφος που στάθημε δίπλα στη Στράτου και τη στήριξε με τις συμβουλές του. Στους Διαγωνισμούς η Στράτου είχε για συνεργάτες και κριτές την αφρόκρεμα της εποχής εκείνης. Το Λουκάτο στη γενική λαογραφία, τον Σίμωνα Καρρά στη μουσική, την Αγγελική Χατζημιχάλη στις φορεσιές [συμπλήρωση ???]. Δεν μπορεί κανείς σήμερα να φανταστεί τη δυσκολία της υλοποίησης της ιδέας. Επρεπε να γίνουν αμέτρητες επιστολές, τηλεγραφήματα, τηλεφωνήματα (αν το χωριό είχε ένα τηλέφωνο) και να πεισθούν οι κοινοτάρχες και οι νομάρχες να βοηθήσουν. Ευτυχώς το όνομα της Στράτου, από γνωστή οικογένεια πολιτικών της δεξιάς, άνοιγε πόρτες. Το 1960 τα χορευτικά συγκροτήματα ήταν μετρημένα στα δάχτυλα. Η Στράτου, αφού έφτιαξε το δικό της το 1953, προσπάθησε να τονώσει γενικότερα τον παραδοσιακό χορό και να ενθαρρύνει τη δημιουργία άλλων συγκροτημάτων. Με το σκοπό αυτό ξεκίνησε τον Πανελλήνιο Διαγωνισμό, ώστε να ωθήσει τα χωριά να φτιάξουν ομάδες που θα έρχονταν στην Αθήνα (για πρώτη τους φορά, ήταν σοβαρό ταξίδι τότε) και θα γύριζαν πίσω για να μεταλαμπαδεύσουν την ιδέα της διατήρησης ενός οργανωμένου συγκροτήματος. Το Θέατρο είχε πολλαπλή ωφέλεια: έπαιρνε χορούς για το ρεπερτόριό του, κρατούσε τους καλύτερους χορευτές ή οργανοπαίχτες, αγόραζε φορεσιές. Συγχρόνως πρόβαλε την - επαναστατική για την εποχή εκείνη - άποψη της στροφής προς το πρωτότυπο του παραδοσιακού πολιτισμού, της επιστροφής στις χωριάτικες ρίζες. Μέχρι το 1980 περίπου τα άλλα συγκροτήματα χόρευαν με κοστούμια Αμαλίας χορούς στιλιζαρισμένους ώστε να δείχνουν αρχαιοπρεπείς. Αυτή η εξωστρεφής συναδελφική αντίληψη - που διευρύνθηκε πολύ μετά το 1987 - είναι που διαφοροποιεί το Θέατρο "Δόρα Στράτου". Το αν το συγκρότημα του Θεάτρου είναι το μεγαλύτερο, αν χορεύει καλύτερα ή αν έχει τα περισσότερα ή τα καλύτερα κοστούμια, ή αν έχει δώσει τις περισσότερες παραστάσεις, είναι όλα δευτερεύοντα. Αυτό που το διακρίνει πρώτιστα είναι το ότι είναι στραμμένο προς τα άλλα συγκροτήματα με σκοπό να τα βοηθήσει, ώστε να αναδειχθεί ο χορός στο σύνολό του. A.Ρ. ++++++++++++++++++++++ Θα ενδιαφέρη βέβαια όλους τους Κεφαλλήνας να μάθουν ποια ήταν η εντύπωση που άφησαν στην Αθήνα οι 15 χορευταί και χορεύτριες του νησιού μας, που έλαβαν μέρος στον πανελλήνιο διαγωνισμό λαϊκών χορών της Εταιρίας Δώρας Στράτου. Οπως έγραψαν και οι εφημερίδες των Αθηνών, η ομάδα των χορευτών μας πήρε ένα από τα τρίτα βραβεία, δηλ. 10.000 δραχμές (το πρώτο, από 20.000, το πήρε η Νάουσα και το δεύτερο, από 15.000, μια ομάδα Ποντίων της Δράμας). Είχα την τιμή να είμαι μέλος στην ελλανόδικο επιτροπή, που την αποτελούσαν εκλεκτοί και σοβαροί επιστήμονες και τεχνοκρίτες, και μπορώ να πω με ευθύνη και αντικειμενικότητα ότι η ομάδα μας παρουσιάστηκε πολύ καλή. Αυτό έχει σημασία να το σημειώσω, όχι μόνο για να αποδώσω τον έπαινο στους χορευτές και τους οργανωτές των, αλλά και για να τονώσω την χορευτική διάθεση της Κεφαλονιάς για ένα πιο νικηφόρο μέλλον. Το βράδυ λοιπόν του Σαββάτου, 26 Αυγούστου [1961] παρουσιάστηκαν στο αρχαίο θέατρο του Πειραιώς οι δικοί μας, μια καλή ομάδα χορευτριών από χωριά, με οργανοπαίχτες τον γνωστό συνεχιστή της λαϊκής μουσικής παράδοσης κ. Λυκούργο Τζάκη (βιολί) και τον κ. Αριστ. Μπαζίγο (κιθάρα). Ηταν όλοι ντυμένοι με τις παλιές κεφαλονίτικες φορεσιές, όπως τις ξέρουμε από το βιβλίο του κ. Κ. Κοσμετάτου. Αρεσαν οι φορεσιές, και μπορώ να πω ότι, μέσα στο βάρος των μακεδονικών στολών, εφάνηκαν ανάλαφρες και ξεκουραστικές. Βέβαια πολλά πρέπει ακόμη να συζητηθούν για την ποικιλία του υφάσματος και των χρωμάτων (ιδίως στη γυναικεία ενδυμασία) αλλά η κυρία Λαδά που ανέλαβε από τη Νομαρχιακή Επιτροπή να φροντίση την όλη οργάνωση, έκαμε πολύ καλά να περιορισθή στα πλαίσια των δοκουμέντων που διέθετε. Αυτή η προσήλωση των χορευτών στην παράδοση επαινέθηκε από την Επιτροπή, κι άρεσαν ιδιαίτερα τα παλιά τσαρούχια με τις κάλτσες των ανδρών, που καμία άλλη ομάδα δεν τα είχε παρουσιάσει. Εχόρεψαν λοιπόν εκείνο το βράδυ μπροστά στον κόσμο και την Επιτροπή τους 4 ιδιότυπους χορούς της Κεφαλονιάς: το "Κάτου στο γιαλό", τον "Μέρμυγκα", τον "Μανέτα" και τον "Μπάλο". Τον Μανέτα μάλιστα τον τραγούδησαν χορεύοντας, και το κοινό επρόσεξε το τραγούδι αυτό, που είναι από τα παλαιότερα και σπάνια μεσαιωνικά. Επρόσεξαν όλοι και τη σωστή εκτέλεση των χορών και των βημάτων από τους χορευτές, κι’ εξετίμησαν ιδιαίτερα τις πρωτοβουλίες των πρωτοχορευτών, που ήταν λεβέντικες, ρυθμικές και επιδέξιες, χωρίς υπερβολές και θεατρισμούς. Μέσα στην παλιά ενδυμασία τους οι άνθρωποι αυτοί χόρευαν με άνεση, σαν να είναι οι παλιοί πατεράδες μας στα νιάτα τους. Και οι κοπέλες μαζί τους, σεμνά και ρυθμικά, παρακολουθούσαν με φιλότιμο και χαμηλόβλεπο μειδίαμα τις κινήσεις των ανδρών. Αυτά ξανάγιναν το βράδυ της Κυριακής (27 Αυγούστου) στο ίδιο υπαίθριο θέατρο της Δώρας Στράτου, όπου εχόρεψαν 16 ελληνικές ομάδες (από 2 χορούς η κάθε μια) μπροστά στο πιο εκλεκτό και καλλιεργημένο ακροατήριο της πρωτεύουσας, με παρουσία πολλών ξένων. Η κεφαλληνιακή ομάδα έκαμε πάλι την ίδια ευχάριστη εντύπωση για τον ανάλαφρο χορό, τον πολιτισμένο βηματισμό και τις αξιόπρεπες κινήσεις της. Στην Επιτροπή ήταν κι ο συμπολίτης μας κ. Σπύρος Α. Σκιαδαρέσης, που συμφωνεί απόλυτα σε όσα γράφω. Είδα τους ξένους να παίρνουν περισσότερες φωτογραφίες στην ομάδα μας και να φωνάζουν "μπράβο". Οι πρωτοχορευτές μας έκαμαν άριστη εντύπωση, και χωρίς να ξεχωρίζω πρόσωπα δίνω τα ονόματα όλων: Β. Δανελάτος (Δαμουλιανάτα), Α. Βαλλιανάτος (Βαλσαμάτα), Σπ. Λάλης (Βαλσαμάτα), Ε. Ματιάτος (Βαλσαμάτα), Κ. Ζαφειράτος (Δαμουλιανάτα) και Ε. Φανός (Καμιναράτα). Αλλά όλων των χορευτών και χορευτριών τα ονόματα πρέπει να δώσω εδώ για τον έπαινον που τους χρειάζεται και για το χρονογραφικό του πράγματος. Χορεύτριες: Τζ. Δανελάτου (Δαμουλιανάτα), Μπ. Ρόκου (Αργοστόλι), Ε. Χαριτάτου (Αγκώνας), Β. Κουλουμπή (Αγκώνας), Τ. Φιλλιπάτου (Αγκώνας), Π. Αλεξανδράτου (Αγκώνας). Χορευτές: Β. Δεστούνης (Χαυδάτα), Α. Δεστούνης (Χαυδάτα) και Γ. Μαρούλης (Καμιναράτα). Δεν θα πω ότι η Κεφαλληνιακή Ομάδα Χορού, ανάμεσα στις τόσες άλλες ελληνικές με τη ζωντανή παράδοση, έκαμε θρίαμβο. Μπορώ να βεβαιώσω όμως ότι αντιπροσώπευσε το νησί μας με σοβαρότητα και πολιτισμό. Το βραβείο που πήρε την εξίσωσε με άλλα ονομαστά και καλά συγκροτήματα, όπως της Κρήτης και της Σιάτιστας. Γι’ αυτό εσυγχάρηκα με όλη μου την καρδιά την κυρία Μαρία Λαδά, που εκουράστηκε κι επέμεινε να καταρτίση και να φέρη στας Αθήνας την καλή αυτή ομάδα, εσυγχάρηκα τους μουσικούς και τους χορευτές, που παρά τις φυσικές και κεφαλονίτικες μικροφιλοδοξίες τους, παρουσίασαν ένα φιλότιμο σύνολο. Τώρα συγχαίρω και τη Νομαρχιακή Επιτροπή, που με επικεφαλής τον κ. Α. Κωστόπουλο απάντησε αμέσως στην προκήρυξη του διαγωνισμού, και μόνη από όλη την Επτάνησο έστειλε χορευτική Ομάδα. Διαπίστωσα ότι πολλά μπορούν να γίνουν εις το μέλλον καλύτερα. Να μελετηθούν οι φορεσιές ώστε να πλουτισθούν σε χρώματα και σε ύφασμα. Να ασκηθούν οι χορευτές μας να τραγουδούν ομαδικά και πολύ καλλίφωνα στο χορό. Να βγουν στην επιφάνεια όλοι οι παλιοί χοροί μας, των πανηγυριών, των γάμων και του Καρναβαλιού. Και να φιλοτιμηθούν όλα τα χωριά να έχουν έτοιμη την ομάδα των καλών χορευτών τους. Ζούμε μια περίοδο όπου με τον τουρισμό και τις εθνικές κατευθύνσεις αξιοποιούνται παντού οι λαϊκοί χοροί. Ο τοπικός χορός είναι δείγμα του φιλότιμου, της λεβεντιάς και του πολιτισμού ενός τόπου, και ξέρουμε πόσο τα έχει αυτά η Κεφαλονιά. Είμαι βέβαιος πως αν καλοθυμηθούμε και καλοεκτελέσουμε τους χορούς μας, μπορούμε να παραβγούμε με την άλλη Επτάνησο ή ακόμα και την Ελλάδα. Χρειάζεται όμως εργασία γι’ αυτό. Οραματίζομαι ένα μεγάλο διαγωνισμό λαϊκών χορών από τα καλύτερα χωριά μας μέσα στο Στάδιο Βεργωτή, όπου η ίδια ευεργετική Οικογένεια του Βεργωτή και άλλοι πλούσιοι του νησιού μας θα αθλοθετήσουν βραβεία. Κάτι παρόμοιο μπορεί να γίνη και στην περίοδο της Απόκριας, όπου όλες οι καλές "Μάσκαρες" αξίζει να κατέβουν στο Στάδιο. Με τον τρόπο αυτό θα βγη κάποτε η καλή αντιπροσωπευτική ομάδα της Κεφαλονιάς, και μαζί θα καλλιεργηθή το πνεύμα της παράδοσης, της τέχνης και του "χορευτικού αθλητισμού" στο νησί μας, που το αξίζει και το δικαιούται. Με πολλή τιμή, Δημ. Σ. Λουκάτος *************************************************** **************************************************** PAR080 LoukatosD19GR.doc |