|
| Κείμενο : Το Λαογραφικό Μουσείο Αγίου Γεωργίου Λασιθίου Κρήτης |
| Πηγή : /P044-09 , Ευρετήριο : O-C140731B |
| Χρυσή Στιβακτάκη Το Λαογραφικό Μουσείο Αγίου Γεωργίου Λασιθίου Κρήτης Στιβακτάκη, Χρυσή: "Το Λαογραφικό Μουσείο Αγίου Γεωργίου Λασιθίου Κρήτης", Παράδοση και Τέχνη 044, σελ. 26-27, Αθήνα, Δ.Ο.Λ.Τ., Μάρτιος – Απρίλιος 1999. Το Λαογραφικό Μουσείο Αγίου Γεωργίου Λασιθίου Κρήτης Το οροπέδιο Λασιθίου ορθώνεται σαν γιγαντιαίο κάστρο στον ορίζοντα σε υψόμετρο 850μ. καθώς περιβάλλεται από παντού από την οροσειρά της Δίκτης, "το Αιγαίον Ορος" της θεογονίας του Ησιόδου, που μαρτυρά περήφανα την αρχέγονη ιστορία και τους αγώνες του στο πέρασμα των αιώνων. Στις υπώρειες μιας κορυφής κοντά στο χωριό Ψυχρό, βρίσκεται "το Δικταίον Ανδρον", όπου σύμφωνα με τη μυθολογία γεννήθηκε ο πατέρας των θεών, ο Δίας. Εδώ γεννήθηκε ο πολεμικός χορός "Πυρίχειος", που χόρευαν "οι Κουρήτες" έξω από το σπήλαιο για να καταπνίξουν με τον ήχο των τυμπάνων τους τα κλάματα του νεογέννητου Δία και να τον γλυτώσουν από τη μανία του πατέρα Κρόνου. Τα δεκαοχτώ χωριά του Οροπεδίου, ριζωμένα στις παρυφές των υψωμάτων έχουν θέα στον καταπράσινο επίπεδο κάμπο. Οι δεκάδες ανεμόμυλοι (φωτ. 1) με τα κάτασπρα πανιά τους ανοιγμένα το καλοκαίρι σε αντίθεση με τα φαλακρά και σταχτόχρωμα γύρω βουνά, συνθέτουν ένα μοναδικής ομορφιάς τοπίο. Ενα απ' αυτά τα χωριά είναι και ο Αγιος Γεώργιος, ένα όμορφο, μεγάλο χωριό, χτισμένο ανάμεσα σε δυό λόφους στις ριζοβουνιές της Δίκτης. Ο πολιτιστικός λαογραφικός σύλλογος Αγ. Γεωργίου εδώ και αρκετά χρόνια ανέπτυξε μια πρωτοβουλία με την καθοδήγηση του προέδρου του κ. Γιώργου Παναγιωτάκη, με σκοπό να διασώσει και να διατηρήσει το πλούσιο παραδοσιακό υλικό της καθημερινής ζωής του Οροπεδίου. Το υλικό αυτό στεγάζεται σε δύο συνεχόμενα αλλά διαφορετικά σπίτια. Το ένα απλό, ισόγειο, παραδοσιακό αγροτόσπιτο (φωτ. 2) με τρία δωμάτια και εξωτερική αυλή και το άλλο ένα διώροφο ανακαινισμένο με άλλη - νεοκλασσική θά 'λεγε κανείς - αρχιτεκτονική γραμμή (φωτ. 3). Το πρώτο χτισμένο στις αρχές του περασμένου αιώνα αποτελεί ένα ζωντανό μνημείο της λαϊκής λασιθιώτικης αρχιτεκτονικής που μπόρεσε να διατηρήσει αναλλοίωτη τη μορφή του και να νικήσει θριαμβευτικά το χρόνο. Πετρόχτιστο, χαμηλό, με τη σκεπή του από δοκάρια μαυρισμένα φέρνει ακόμα στους τοίχους του τα ίχνη του καταχτητή. Στα 1866 μέρος του σπιτιού κάηκε από φωτιά που έβαλαν οι Τούρκοι. Αυτό πιστοποιεί και η διαφορά των δοκαριών της σκεπής. Η είσοδός του σε οδηγεί στο πρώτο δωμάτιο, το κυρίως δωμάτιο ή πόρτεγο. Μια ησυχία κι ένα ημίφως ήμερο και αχνό σε μεταφέρει σε άλλη εποχή. Εντυπωσιακές οι δυο πετρόχτιστες τοξοτές καμάρες το χωρίζουν σε τρία μέρη (φωτ. 4). Στα άκρα της πρώτης καμάρας δεξιά και αριστερά δύο ολοζώντανες κούκλες, ο σπιτονοικοκύρης και η οικοδέσποινα, ντυμένοι με τη βαριά υφαντή παραδοσιακή φορεσιά τους (βράκα, γιλέκο, ρασίδι, στιβάνια) μάς υποδέχονται με μια ρεαλιστικότατη κίνηση εγκάρδιας φιλοξενίας, προσφέροντας κεράσματα. Αριστερά είναι το τζάκι με τα σύνεργά του, μαχιά, φυσηχτήρι, σκαμνιά...καθώς και τα φωτιστικά μέσα της εποχής, λύχνο λαδιού, λύχνο πετρελαίου, φανάρι νυχτερινής εξόδου κ.α. Πίσω εκτίθενται τα απαραίτητα είδη κουζίνας (ξύλινη πιατοθήκη, στολιγμένη με τα πιάτα της εποχής, στάμνες, τραπέζια, καρέκλες, πετσέτες, πήλινες λεκάνες, χαβάνι, κουταλοθήκη κ.α.). Δεξιά ο αργαλειός με όλο εκείνο τον εξοπλισμό (σαϊτες, ανέμη, μασούρια, τυλιγάδια, χτένια, μίτους...) (φωτ. 5) που χρειαζόταν για να γίνουν εργόχειρα καθημερινής χρήσης για όλη την οικογένεια, καλοδουλεμένα όμως με φαντασία και μεράκι από χέρια πιτήδεια. Αμέσως μετά ο ληνός (το πατητήρι) όπου κάθε Σεπτέμβρη γινόταν το πάτημα των σταφυλιών. Τον υπόλοιπο χρόνο σκεπαζόταν με ξύλινες σανίδες (τάβλες) και γινόταν το κρεβάτι του ανδρόγυνου. Τώρα είναι στρωμένο με ξομπλιαστά υφαντά, πατητές και χιράμια. (φωτ. 6). Στη συνέχεια, μετά τη δεύτερη καμάρα ο χειρόμυλος και τα σκεύη του "ζυμωτού" (κνισάρα, σκάφη, πλάστης, πινακωτή, σοφράς, ανάπλες..) (φωτ. 7) και διάφορα πήλινα δοχεία, καθώς επίσης και ο φούρνος με την παλάμη, το φουρνιστή, τον πανιστή, το σύρτη. Μετά το πόρτεγο είναι η κάμερα, η αποθήκη (το κελάρι). Είναι ένα σκοτεινό δωμάτιο χωρίς παράθυρα που φωτίζεται και αερίζεται από μια τρύπα στην οροφή, τον "ανηφορά". Εδώ, μέσα σε πιθάρια διαφόρων μεγεθών φυλάσσουν τη σοδειά τους: φασόλια, ρεβύθια, φακές, κριθάρι, λάδι, κρασί. Εδώ επίσης τοποθετούνταν οι τροφές των ζώων: άχυρα, ταγή, ρόβι, κριθάρι. Από την οροφή κρέμονται καλάθια με ξηρούς καρπούς: αμύγδαλα, καρύδια, ξερά σύκα. Το "αχίρι", ο σταύλος δηλ. με τις ματζαντούρες (φάτνες) των ζώων και το κοτέτσι πιο πέρα, φιλοξενεί τώρα συγκεντρωμένα τα αγροτικά εργαλεία: το αλέτρι, το δρεπάνι, ο βολόσυρος, τα σκαπέτια, το σαμάρι. Στο διπλανό χώρο, σε όμορφη διάταξη εκτίθενται ξεχασμένα επαγγελματικά εργαλεία. Εδώ ξαναζωντανεύουν το χαρκιδιό, το τσαγκαριό, το καφενείο, τα ξεχασμένα επαγγέλματα του πανιερά, του στιβαχτή, του λούστρου, της ξάστρας, του γανωτζή κ.α. Οι φιλότιμες και ακούραστες προσπάθειες των μελών του πολιτιστικού συλλόγου αλλά και πολλών κατοίκων του χωριού, συγκέντρωσαν και διέσωσαν αναρίθμητα εργαλεία και αντικείμενα, πολύτιμα στοιχεία που μαρτυρούν το λιτό τρόπο ζωής των παππούδων μας. Ισως όλα αυτά να είχαν χαθεί, καταστραφεί ή πωληθεί σε πλανόδιους σβήνοντας τις μνήμες της εποχής εκείνης. Ηταν λοιπόν ανάγκη να επεκταθεί ο χώρος του. Ετσι προστέθηκε ένα αναπαλαιωμένο διώροφο που στο ισόγειό του είναι η "σάλα", ένας χώρος που στολίζεται με σκαλιστά καλοδουλεμένα έπιπλα: καναπές, μπουφές, καρέκλες, ρολόι τοίχου, τραπέζι μεγάλο τετράγωνο (φωτ. 8). Τους τοίχους στολίζουν κάδρα καλαίσθητα λαϊκής τέχνης με θέματα από τα ήθη και έθιμα τόπου. Κεντητά και υφαντά με ζωηρά χρώματα και περίτεχνα σχέδια. Μια ξύλινη εσωτερική σκάλα οδηγεί στο επάνω δωμάτιο, μια θαυμάσια πινακοθήκη που φιλοξενεί έργα διαφόρων ζωγράφων. Πλούσια είναι επίσης η συλλογή με πολύτιμα έγγραφα και στοιχεία που μαρτυρούν την ιστορική πορεία αυτού του τόπου. Αξίζουν θερμά συγχαρητήρια σε όλους τους συγχωριανούς μου που εργάστηκαν με μεράκι και φιλότιμο για τη δημιουργία αυτού του μοναδικού λαογραφικού μουσείου και τη διάσωση των αυθεντικών αντικειμένων, που δεν αποτελούν απομεινάρια ενός κόσμου που χάθηκε αλλά κειμήλια ενός κόσμου που πρέπει να γνωρίσουμε για να ενισχύσουμε τη συλλογική μας μνήμη. Χωρίς τη μνήμη αυτή δεν αποτελούμε ένα κοινωνικό σύνολο με ταυτότητα, αλλά ένα απλό άθροισμα ατόμων. Χρυσή Στιβακτάκη Καθηγήτρια Φυσ. Αγωγής Ηράκλειο Κρήτης ******************************************************** ******************************************************** [έχει 8 φωτογραφίες] PAR044 StivaktakiChr01GR.doc |