|
| Κείμενο : Ενα σκοπελίτικο θαλασσινό τραγούδι που έγινε πανελλήνιο. |
| Πηγή : /P035-10 , Ευρετήριο : O-9914B01D |
Παντελής Καβακόπουλος Ενα σκοπελίτικο θαλασσινό τραγούδι που έγινε πανελλήνιο. Καβακόπουλος, Παντελής: "Ενα σκοπελίτικο θαλασσινό τραγούδι που έγινε πανελλήνιο", Παράδοση και Τέχνη 035, σελ. 29-30, Αθήνα, Δ.Ο.Λ.Τ., Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 1997. ΕΝΑ ΣΚΟΠΕΛΙΤΙΚΟ ΘΑΛΑΣΣΙΝΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΠΟΥ ΕΓΙΝΕ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ Το θέμα της ανακοίνωσής μου είναι: Ενα "Σκοπελίτικο Θαλασσινό τραγούδι που έγινε πανελλήνιο". Προϊστάμενος στο Εθνικό Ιδρυμα Ραδιοφωνίας και συγκεκριμένα στο Τμήμα της Εθνικής Μουσικής, για ένα χρονικό διάστημα, συνταξιοδοτήθηκα το 1981. Το έργο μου σαν μουσικού, ήταν η συλλογή του Μουσικολαογραφικού υλικού της Ελλάδος. Το υλικό αυτό το μελετούσα και όταν το έκρινα κατάλληλο το δούλευα μουσικά. Δηλαδή, το κατέγραφα στην ευρωπαϊκή σημειογραφία, το εδίδασκα στους χορωδούς μου και στους λαϊκούς μουσικούς και παράλληλα το μετέδιδα από τους Ραδιοφωνικούς Σταθμούς του τότε Ε.Ι.Ρ. Στην αρχή το συλλεκτικό μουσικολαογραφικό υλικό των τραγουδιών το έπαιρνα από επαρχιώτες Στεριανούς και Νησιώτες, που ήξεραν τα τραγούδια του τόπου των και ζούσαν στην Αθήνα. Αργότερα άρχισα να κάνω συλλεκτικές εξορμήσεις και στον ελλαδικό χώρο. Σε σχετική έρευνά μου στην Αθήνα το 1958 και συγκεκριμένα στην Ταβέρνα "Σιγάλα", που ήταν στο τέρμα της οδού Αθηνάς, αριστερά και πίσω από το Ιερό της εκκλησίας της Παναγίας, εσύχναζαν οι Σκοπελίτες. Εκεί επήγα και εγνώρισα το Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου "των εν Αθήναις Σκοπελιτών". Τότε το αποτελούσαν οι: Νικόλαος Αθανασίου Πρόεδρος (54 χρόνων), ο Κωνσταντίνος Δελίτσικας Αντιπρόεδρος (68 χρόνων), ο Παναγιώτης Τσαρπαλάς Γενικός Γραμματέας (59 χρόνων) και ο Φίλιππος ή Φινίκος Αμπελακιάς (49 χρόνων). Καλή τους ώρα αν τυχόν κάποιους απ' αυτούς, είναι τώρα μακαρίτης. με χαρά δέχτηκαν να μου υπαγορεύσουν και να μου τραγουδήσουν Σκοπελίτικα τραγούδια, όσα γνώριζαν, δηλαδή από πριν τριάντα επτά χρόνια. Τα ηχογραφηθέντα απ' αυτούς τραγούδια, είναι τα παρακάτω: 1) "Ωραία που 'ναι η Σκόπελος", 2) "Στη Σκιάθο και στη Σκόπελο", 3) (τραγούδι του Νικοτσάρα) "Ενα τραγούδι θα σας πω" (του γάμου), 4) "Της τριανταφυλλιάς τα φύλλα" (της αγάπης) και 5) το "Θάλασσα λεβεντοπνίχτρα". Το τελευταίο αυτό μου το τραγούδησε, μοναχός του, ο Πρόεδρος Νικόλαος Αθανασίου, βοηθούμενος στην επωδό και από τους υπολοίπους του Προεδρείου Σκοπελίτες. Χρησιμοποιώ τα λόγια του Νικόλάου Αθανασίου, που μου είπε: "Το τραγούδι αυτό "το τραγουδούν οι Σκοπελίτες ναυτικοί, ακουμπισμένοι πάνω στην κουπαστή, στη βάρκα". Η φράση αυτή ακούστηκε ζωντανή μαζί και οι στίχοι με τη μελωδία τους, όπως καταγράφτηκαν τότε στο μαγνητοφωνό μου. ΟΙ ΣΤΙΧΟΙ ΤΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ Θάλασσα λεβεντοπνίχτρα θάλασσα φαρμακερή, συ που κάνεις το νησί μας πάντα μαύρα να φορεί. Επωδός: Θάλασσα, πάντα μαύρα να φορεί. Παίρνεις από το νησί μας ευτυχία και χαρά, και σκορπάς στο κάθε σπίτι δυστυχία συμφορά. Επωδός: Θάλασσα δυστυχία συμφορά. Οσα βάσανα κι αν έχεις πάλι ο ναύτης δε μπορεί, μια στιγμή χωρίς εσένα τη θωριά σου να θωρεί. Επωδός: Θάλασσα τ' αλμυρό σου το νερό Και τα πέντε αυτά τραγούδια τα μετέδωσα σε Ραδιοφωνικές εκπομπές από το Σταθμό, του τότε Ε.Ι.Ρ, και τους Επαρχιακούς του Σταθμούς, όπως τα είχα διδάξει, ύστερα, στην 25μελή χορωδία και την ορχήστρα μου, που διηύθυνα ο ίδιος. Ειδικότερα, το τραγούδι "Θάλασσα λεβεντοπνίχτρα", επειδή μου άρεσε το μελωδικό αργό θαλασσινό νησιώτικο άκουσμά του, το συμπεριελάμβανα σε πολλές από τις Συναυλίες μου Δημοτικής Μουσικής στην Αθήνα και την επαρχία και σε άλλες μουσικές εκδηλώσεις. Επίσης, το ίδιο τραγούδι το είχα συμπεριλάβει ανάμεσα σε άλλα απ' όλη την Ελλάδα, σε μια Συναυλία, που εκλήθην και έδωσα στις πολιτιστικές εκδηλώσεις "Λόγου και Τέχνης" στο νησί της Λευκάδας στις 18 Αυγούστου του έτους 1967. Μεταξύ των μουσικών της ορχήστρας μου, στην εκδήλωση αυτή, είχα και το μακαρίτη τώρα Κρητικό λυράρη και τραγουδιστή Κώστα Μουντάκη, που συνόδεψε τα Κρητικά τραγούδια. Τον αναφέρω, γιατί τότε άκουσε για πρώτη φορά ο Μουντάκης να τραγουδιέται και να παίζεται το παραπάνω τραγούδι από το σολίστα τραγουδιστή Αηδονίδη, τη χορωδία και την ορχήστρα μου. Το τραγούδι άρεσε στο Μουντάκη και έμαθε να το παίζει και να το τραγουδά και ο ίδιος στη λύρα του. Ωστόσο, επειδή το "Θάλασσα λεβεντοπνίχτρα" απήχούσε όμορφα και άρεσε στο ελληνικό κοινό και ιδιαίτερα στο νησιώτικο, το δισκογράφησα σε ένα μικρό δίσκο των 45 στροφών, στην Εταιρεία DECCA με (Νούμερο.8025 - 45 - DRG). Στη μια όψη έχει το τραγούδι με τίτλο "θάλασσα" και στην άλλη "Το νερατζολέμονο", που είναι ένας Μικρασιατικός αντικρυστός χορός. Και τα δύο τα τραγούδησε η καλλιτέχνης του δημοτικού τραγουδιού, Σούλα Πασσαλάρη. Τη συνόδευσαν οι λαϊκοί μουσικοί: Πελοπ. Πάνου κλαρίνο, Θεμ. Αγγελής βιολί, Τάσος Ζέρβας κιθάρα, Αριστ. Μόσχος σαντούρι, όλοι τους άριστοι μουσικοί, με ενορχήστρωση και διεύθυνση δική μου. Αργότερα αυτό το τραγούδι, ο λυράρης και τραγουδιστής Μουντάκης, που το πρωτάκουσε στη Συναυλία της Λευκάδας χωρίς καν να με ρωτήσει, αφού πρώτος το είχα συλλέξει και το είχα δισκογραφήσει, το πήρε και το πέρασε σε δικό του δίσκο, ανάμεσα σ' άλλους Κρητικούς σκοπούς, αλλάζοντάς του τα λόγια και δίνοντας του τον τίτλο "Αποχαιρετισμός" με αρχικό στίχο: "Μεσοπέλαγ' αρμενίζω κι έχω πλώρα τον καημό....- Και συνεχίζει με διάφορα άλλα δίστιχα, ενώ άλλαξε την αγωγή της μελωδίας, και από αργό θαλασσινό τραγούδι, το έκανε νησιώτικο συρτό. Το ενδιαφέρον είναι, πως μετά από καιρό και αφού ζήτησε την άδεια από το Μουντάκη (λες και ήταν δική του σύνθεση) το πήρε και το πέρασε σε δίσκο και ο τραγουδιστής Πάριος, με τίτλο "Θάλασα", δηλαδή με τον αρχικό δικό μου τίτλο αλλά με στίχους "Μουντάκη". Ετσι, το τραγούδι τούτο διαδόθηκε πανελλήνια, αγαπήθηκε από το λαό κι έγινε κτήμα όλων των Ελλήνων, νομίζοντας πως το τραγούδι είναι Κρητικό. Ομωςό λαός δε γνωρίζει την πραγματική Σκοπελίτικη μουσική του ρίζα. Και οι πολλοί νομίζουν, πως το τραγούδι είναι Κρητικό. Εξάλλου, το τραγούδι δεν έχει καμμία συγγενική σχέση ούτε με τα καθιστικά Ριζίτικα, πολύ δε περισσότερο με τα χορευτικά της Κρήτης. Μουσικολογικά, η αρχική καταγωγή της μελωδίας είναι Μικρασιατικής προέλευσης. Ομως το τραγούδι ταξιδεύοντας από τόπο σε τόπο, διασκευάζεται μελωδικά και στιχουργικά και παίρνει το ύφος, το χαρακτήρα και τις μουσικές γραμμές, του χώρου, που κάθε φορά καταλήγει, όπως τούτο συμβαίνει και με πολλά άλλα δημοτικά τραγούδια, ιδιαίτερα στα Μικρασιατικής και Νησιώτικης προέλευσης. Ετσι και το τραγούδι "Θάλασσα λεβεντοπνίχτρα" είναι μια μουσικοστιχουργική Σκοπελίτικη δημιουργία, που η μελωδία του ταξίδεψε από την απέναντι πλευρά της Ιωνίας, άρεσε, έμεινε στο νησί με κάποιες φραστικές παραλλαγές και αφομοιώθηκε στο ντόπιο μουσικό χρώμα. ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΚΑΒΑΚΟΠΟΥΛΟΣ **************************************************************************************************************************** Kavakopoulos01GR.doc |