|
| Κείμενο : Aναστενάρια στη Μαυρολεύκη |
| Πηγή : /P028-01 , Ευρετήριο : O-764396C4 |
| Ασήμω Γαλέου Aναστενάρια στη Μαυρολεύκη Γαλέου, Ασήμω: "Aναστενάρια στη Μαυρολεύκη", Παράδοση και Τέχνη 028, σελ. 6-7, Αθήνα, Δ.Ο.Λ.Τ., Ιούλιος-Αύγουστος 1996. Aναστενάρια στη Μαυρολεύκη Η Μαυρολεύκη είναι ένα χωριό κοντά στη Δράμα, ένα χωριό με έντονο το Βορειοελλαδίτικο τοπίο και ζωντανή την παράδοση. Δρόμοι πλατειοί, σπίτια με κήπους με λουλούδια και οπορωφόρα. Παντού τεράστιες καρυδιές και λεύκες με σκούρα πράσινα φύλλα κι από τις δυό πλευρές τους, στολίζουν τη Μαυρολεύκη. Πελαργοί έχουν φτάξει τις φωλιές τους πάνω στο καμπαναριό, πάνω σε στύλους. Οι κάτοικοι ήρθαν από την Βορειοανατολική Θράκη και διατηρούν τα έθιμά τους με πίστηκι ενδιαφέρον να κρατηθεί και το τυπικό- η διαδικασία στο κάθε τι, που θέλει η παράδοση. Ο κοινοτάρχης τους, ο Σ. Χαρπαντίδης ενδιαφέρεται κι αυτός και μετάχει στις διαδικασίες, ώστε όλα να γίνουν σωστά. Είχα την τύχη να φιλοξενηθώεκεί από την Ελένη Παύλου, για να παρακολουθήσω τη σημαντικότερη από τις παραδόσεις τους, τ' Αναστενάρια. Σε δυό ή τρία μέρη του κόσμου γίνεται Πυροβασία κι ένα απ' αυτά είναι η Ελλάδα. Η Ελλάδα ολόκληρη- σαν Πνεύμα, σαν Δράση- είναι Παράδοση. Στις 20 Μαϊου, από τις 10 το πρωί, οι Αναστενάρηδες μαζεύτηκαν σ' ένα μεγάλο, ορθογώνιο κτίσμα, στην άκρη του χωριού, κι άρχισε η μουσική. Πολλοί άλλοι κάτοικοι παρακολουθούσαν και τραγουδούσαν. Πήγα κι εγώ. Οι περισσότεροι κάθονταν σε πάγκους, που είναι τοποθετημένοι δίπλα στους τοίχους, ώστε να μένει μεγάλος χώρος ελεύθερος. Στη μια άκρη αυτής της... αίθουσας είναι ένα μακρύ ράφι κι απάνω έιναι τοποθετημένη η εικόνα των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Δίπλα η εικόνα της Παναγίας με τον Χριστό. Στην αριστερή πλευρά, πάλι στο ράφι είναι βαλμένα καλοδιπλωμένα, κόκκινα μαντήλια με άσπρα σχέδια. Από κάτω ένα τραπεζάκι όπου καίει το καντήλι και θυμιατήρια. Πιο πέρα στη γωνία καίνε πολλά κεριά. Μια γυναίκα, Αναστενάρισσα, κάθε τόσο περνάει το θυμιατό μπρός από αυτούς που παρακολουθούν. Οταν έρθει το θυμιατό εμπρός σου, πρέπει με το χέρι σου, να τραβήξεις τον καπνό και την ευωδία πρός το πρόσωπό σου. Ο Γιώργος Σουρλάς χτυπάει ρυθμικά το νταούλι- είναι αυτός που διευθύνει το τραγούδι, μαζί παίζει κι ένα λυράκι. Οι στίχοι -καθορισμένοι κι αυτοί-είναι από το δημοτικό τραγούδι: "Ο κωνσταντίνος ο μικρός, ο Μικροκωνσταντίνος" και η μελωδία καλύπτει μόνο έναν στίχο, "νύχτα του' ρθε, νύχτα του' ρθε το μήνυμα, στον πόλεμο να πάει..." κι επαναλαμβάνεται συνεχώς η ίδια επί πολλές ώρες. Κι ωστόσο δεν κουράζει, σε φέρνει κοντά, μέσα στην τελετή. Μετά το μεσημέρι αρχίζει ο χορός, η καθ'αυτό αναστενάρικη τελετή. Ο κάθε χορευτής θα πάρει πρώτα ένα μαντήλι από τα χέρια της κυρίας Μαρίας. Αυτή κρατάει φυλαγμένα όλο το χρόνο τα μαντήλια και τις Αγιες εικόνες και ό,τι άλλα, που θα ξαναβγούν στο φως αυτές τις μέρες της γιορτής. To χορό θα ξεκινήσει πρώτη η Παναγιώτα Λιλοπούλου, η αρχιαναστενάρισσα, κανείς άλλος δεν θα χορέψει πριν απ' αυτήν. Οποιος παίρνει μαντήλι, φυλάει το χέρι της Μαρίας, μετά το πιάνει από τις δυό άκρες ώστε να είναι τρίγωνο, το κρατάει μπροστά του και χορεύει. Τα βήματα είναι πολύ απλά, επαναλαμβάνονται συνεχώς, κι ο χορευτής πηγαίνει μπρος-πίσω και λίγο κυκλικά. Οσοι πάρουν μαντήλι και χορέψουν, θα μπούνε στη φωτιά την επομένη. Ετσι έγινε με το ΓΙώργο Βραϊλα, που είναι Αθηναίος από τα Εξάρχεια. Πέρσυ πήγε στη Μαυρολεύκη, έγινε αναστενάρης και τούτη τη χρόνιά τον δέχτηκαν σαν δικό τους άνθρωπο. Ως αργά τη νύχτα, 11ή μεσάνυχτα συνεχίστηκε η μουσική και ο χορός. Την άλλη μέρα, 21 Μαϊου εορτή Αγίων Κωντσαντίνου και Ελένης, από το πρωί ξανάρχισε η μουσική- το νταούλι, ο χορός τα θυμιάματα. Κατά τις 6 το απόγευμα ετοιμάζεται ο χώρος της πυροβασίας. Είναι ένα περιφραγμένο γήπεδο, στρωμένο με καταπράσινη, μαλακή χλόη. Σ' ένα σημείο η χλόη έχει ξεριζωθεί, και φτιάχτηκε μια στρογγυλή χωμάτινη ορχήστρα, με διάμετρο 4 μέτρα ή και περισσότερο. Στο κέντρο της στήθηκαν όρθια πολλά χοντρά κλαριά, ίσια σαν πάσαλοι και ύψος 1.50μ. Οτι αφορά τη φωτιά και τον χώρο αυτό, το καθορίζει ο Λιλόπουλος, ο αρχιαναστενάρης σύζυγος της Παναγιώτας. Εχει μαζί και το γιό του και του εξηγεί το κάθε τι, γιατί ο νέος θα αναλάβει σύντομα αυτά τα καθήκοντα. Ηρθαν έξω οι μουσικοί, χορευτές και θυμιάματα κι άναψε η φωτιά με την καθιερωμένη τελετή. Οι αναστενάρηδες ξαναμπήκαν στο κτίριο και συνέχισαν το χορό τους ενώ η φωτιά έκαιγε επί μιάμιση ώρα. Τόσος χρόνος χρειάστηκε για να καούν τα κλαριά και να γίνουν κόκκινα κάρβουνα. Αυτά τα κάρβουνατα άπλωσαν πάνω σ'όλη την ορχήστρα, με την βοήθεια κλαριών. Ετσι δίπλα στο καταπράσινο χαλί της χλόης φτιάχτηκε ένα στρογγυλό χαλί φωτιάς. Εκεί πάνω στη χλόη κάθησα κοντά στη φωτιά, μαζί με άλλους που θέλαμε να παρακολουθήσουμε και να φωτογραφίσουμε. Τότε ξαναβγήκαν οι Αναστενάριδες με τη μουσική- το νταούλι που έδινε τον τόνο, όλοι τους ξυπόλητοι ήρθαν και στάθηκαν γύρω στη φωτιά. Πάλι πρώτη η Παναγιώτα μπήκε μέσα στην πυρωμένη ορχήστρα και ακολούθησαν όλοι οι άλλοι. Περί τους 12-14 Αναστενάρηδες μπήκαν και χόρεψαν πάνω στην καυτή χόβολη, μαζί τους και η Αννα, μια Αθηναία Αναστενάρισσα. Ολοι τους κρατούσαν τα κόκκινα μαντήλια, μερικοί τα είχαν βάλει γύρω στο λαιμό τους. Μου ήρθε στο νου το "κρηδεμνόν", η κόκκινη ταινία που έδιναν στους μυημένους της αρχαίας Σαμοθράκης. Καθώς οι Αναστενάρηδες βάζουν τα ξυπόλητα πόδια τους μέσα στη χόβολη, κομματάκια κατακόκκινα κάρβουνα πετιούνται γύρω. Παρακολουθώ κατάπληκτη, εκστατική. Κάποια στιγμή νιώθω μια έξαψη, "θέλω κι εγώ να δώ, τι είναι αυτό το πράγμα!" και την ίδια στιγμή έβαλα το χέρι μουπάνω στα κάρβουνα. Δεν νοώθω να καίγομαι, πιάνω μέσα στη φούχτα μου κάρβουνα, τρίβω το χέρι μου πάνω στα κάρβουνα στο χώμα της ορχήστρας, τίποτα! Αυτό το χώμα ψήθηκε με τη φλόγα των κλαριών δυό ώρες, πλάκα φούρνου έχει γίνει κι όμως έχω το χέρι μου εκεί μέσα και δεν νοιώθω καθόλου κάψιμο. Θεέ και Κύριε! αυτά είναι τα μυστήριά σου; "Οτι απέκρυψας ταύτα από σοφών και συνετών και απεκαλύψας αυτά νηπίοις" (Λουκ.Ι, 21). Μόνο εκεί στους απλούς ανθρώπους, μέσα στην ολοκάθαρη φύση μας δείχνει ο Θεός μια εικόνα από τα μεγάλα Του μυστήρια. ********************************************************************** *************************************************** PAR028 Galeou02GR.doc |