|
| Κείμενο : Χοροί του Νομού Σερρών από την Ηράκλεια, το Ποντισμένο, τον Ξηροπόταμο |
| Πηγή : /P057-08 , Ευρετήριο : O-592EB1EB |
Παντελής Καβακόπουλος Χοροί του Νομού Σερρών από την Ηράκλεια, το Ποντισμένο, τον Ξηροπόταμο Καβακόπουλος, Παντελής: "Χοροί του Νομού Σερρών από την Ηράκλεια, το Ποντισμένο, τον Ξηροπόταμο", Παράδοση και Τέχνη 057, σελ. 24, Αθήνα, Δ.Ο.Λ.Τ., Μάιος-Ιούνιος 2001. Χοροί του Νομού Σερρών από την Ηράκλεια, το Ποντισμένο, τον Ξηροπόταμο Πριν λίγο καιρό πήρα στα χέρια μου ένα CD με χορευτικές μελωδίες από τις περιοχές Ηράκλεια, Ποντισμένο και Ξηροπόταμο του νομού Σερρών - από το χοροδιδάσκαλο κ. Χρήστο Παπακώστα. Οι μελωδίες αυτές, 22 τον αριθμό, οι 5 παίζονται από "Γκάιντα" και είναι από την Ηράκλεια, μία με λύρα από το Ποντισμένο και οι υπόλοιπες με ζουρνάδες και νταούλι από τον Ξηροπόταμο. Είναι αλήθεια πως τα τρία όργανα - γκάιντα λύρα και ζουρνάς - μας δίνουν το ηχόχρωμα των περιοχών αυτών. Αυτό που δεν σταθμίζουν σωστά είναι οι εστώτες φθόγγοι, που κινούνται σε συγκερασμένες και φάλτσες κλίμακες, πράγμα που δεν εξαρτάται από τους λαϊκούς μουσικούς, αλλά από τα ίδια τα πρωτόγονα όργανα, όπως και ο λυρατζής, διότι ο οργανοπαίκτης που την παίζει δεν είναι από τους άριστους. Παρ' όλα αυτά, μέσα από τον τρόπο τεχνικής έκφρασης των, οι οργανοπαίκτες καταφέρνουν να διατηρούν την ντόπια ποιοτική έκφραση. Αυτό που έχει μεγάλη μουσικολαογραφική και χορευτική σημασία είναι ο ρυθμός των μελωδιών και ιδιαίτερα τα μετρικά τους σχήματα. Δηλαδή, κατά την λαϊκή έκφραση, οι μπότες και τα σαξ του νταουλιού. Δηλαδή οι τονισμένες και οι άτονες θέσεις της μελωδίας, που συνταυτίζονται στις αντίστοιχες των οργάνων και διαμορφώνουν οι χορευτές, συνειδησιακά και άθελα τους, τον αριθμό των βημάτων και τον ιδιόμορφο μορφικό τύπο, μέσα από το λίκνισμα και την πλαστικότητα της κίνησης του κορμιού. Παράδειγμα τα κατά τόπους εκφραστικά στοιχεία μελωδίας, μέσα από τα μετρικά τους σχήματα, που δεν είναι τίποτα άλλο, όπως ανάφερα, από τα κρούσματα του νταουλιου, παρουσιάζουν τη δική τους, στο χώρο αυτό, ιδιαιτερότητα. Ο χώρος αυτός των Σερρών, όπως συμβαίνει και σε πολλούς άλλους, παρουσιάζει κι αυτός τα δικά του μουσικολαογραφικά χαρακτηριστικά. Στη συνέχεια παραθέτω ανάλυση των ρυθμών και των μετρικών σχημάτων για κάθε μελωδία. 1."Στην άκρη στο μοναστήρι": Ο ρυθμός 4σημος, από δάκτυλο και σπονδείο. 2 "Νικόλας": Αναφέρεται σαν παραλλαγή της μελωδίας ''Στην άκρη στο μοναστήρι". Είναι 4σημο δακτυλικό, όμως αποτελείται από τροχαίο και 5σημο παιονικό σε 8σημο μετρικό σχήμα. 3. "Μπουριάνα": Είναι και αυτό παραλλαγή, όπως αναγράφει το συνημμένο δελτάριο, του "Στην άκρη στο μοναστήρι". Ο ρυθμός είναι 6σημος και το μετρικό του σχήμα από δακτυλικό δόχμιο και σπονδείο. 4. "Θοδώρα": Ο ρυθμός είναι τέταρτος 9σημος, και το μετρικό του σχήμα Ιωνικός από μείζονος και Ιαμβο. 5. "Τσομπάς": Ρυθμός 6σημος από δύο δακτύλους παύση μακρού και δίβραχυ. 6. "Κετσέκια", όνομα εθίμου: Δίρυθμος σκοπός. Η πρώτη μελωδία είναι τέταρτος επίτριτος, η δεύτερη μελωδία και τέταρτος 9σημος. 7. "Γκιουρές χαβασί", σκοπός της παλαίστρας: Στην αρχή ελεύθερος ρυθμός και στη συνέχεια 4σημος αργοσύντομος. Το μετρικό του σχήμα από δάκτυλο και τετράβραχυ. 8. "Σεργιάνι": Ρυθμός 8σημος από δάκτυλο σπονδείο τετράμακρο. 9. "Δράμα": Ρυθμός 8σημος δόχμιος. 10. "Αράπικο": Ρυθμός δσημος 11. "Αρναούτ-Παϊτούσκα": Ρυθμός ΙΟσημος, από παλιμβάκχιο και απλό 5σημο παιονικό, 12. "Νταουλάρ", τα νταούλια παίζουν: Ρυθμός Ιίσημος, από σπονδείο και δεύτερο επίτριτο. 13. "Καράντα βασί": Ρυθμός 14σημος από δύο τέταρτους επίτριτους. Ο ένας τέταρτος και δεύτερος ιδιόμορφος. 14. 'Όρμανλί", άγριο δάσος: Ρυθμός τέταρτος 9σημος. 15. "Γκάιντα": Ρυθμός δακτυλικός 8σημος. 16. "Χατζημπελίκ", χωριό της περιοχής Βυρώνιο: Ρυθμός επίτριτος. 17. "Πατρούλα": Ιδιότυπος επίτριτος. 18. "Ενα κι ένα": Τέταρτος επίτρηος. 19."Καλίνα μόμε", όμορφο κορίτσι: 2σημος. 20."Τούρκα νιβέστα", νύφη: όσημος 21. "Σαμαρίνα": Ρυθμός Ιόσημος 22. "Μαγκουστάρ", τσιγκάνικος: Δακτυλικός 4σημος Στο δελτάριο του CD αναγράφεται πως μερικοί χοροί της Ορεινής Σερρών και ο χορός "Τσομπάς", ίσως και μερικοί άλλοι, έχουν μελετηθεί από την κα Ρένα Λουτζάκη. Δεν καταλαβαίνω ωστόσο το είδος της μελέτης που έχει κάνει γιατί δεν αναφέρεται στο σχετικό δελτάριο. Και όπως υποστηρίζω τουλάχιστον εγώ, αν ο μελετητής των χορών δεν ξέρει συνάμα και την ιδιαιτερότητα της μουσικής των, δεν νομίζω πως είναι δυνατόν να τους καταγράψει σωστά και να ορίσει τις χρονικές αξίες του κάθε βήματος, οποιοδήποτε σύστημα γραφής χορού και αν χρησιμοποιήσει. Παντελής Καβαπόπουλος ************************************************** ************************************************ PAR057 Kavakopoulos38GR.doc |