|
| Κείμενο : Ο Σμιχτός |
| Πηγή : /P041-08 , Ευρετήριο : O-4E567792 |
| Στυλιανός Γ. Βίος Ο Σμιχτός Βίος, Γ. Στυλιανός: "Ο Σμιχτός", Παράδοση και Τέχνη 041, σελ. 15-18, Αθήνα, Δ.Ο.Λ.Τ., Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 1998. (από το βιβλίο του "Χιακή λαογραφία επιλογή", 1939) Ο Σμιχτός Ο μοναδικός αποκριάτικος χορός, ο χορός που έδινε τον κυριώτερο τόνο και το ξεχωριστό χρώμα στο αποκριάτικο ξεφάντωμα, ήταν γενικώς σε όλη τη Χίο και σ' αυτήν την πρωτεύουσα, λίγα χρόνια πριν, ο Σμιχτός. Ηταν ο πιο λαχταριστός χορός, που τον περίμεναν με τόση λαχτάρα και τόσα χτυποκάρδια όλοι οι νέοι και οι νέες της εποχής εκείνης, όπως οι σημερινοί μοντέρνοι ένα σλόου, ένα ταγκό, ένα βαλς. Και τούτο, για δύο λόγους. Πρώτον, γιατί ήταν ο μόνος χορός που δεν εχορεύετο με μαντήλι, αλλά χέρι με χέρι και "ανακατωτά", ανκατεμένοι δηλαδή άνδρες και γυναίκες και όχι όπως σε άλλα μέρη όπου στους κυκλικούς ανάμικτους χορούς ένα μέρος τού κύκλου καταλαμβάνουν οι άνδρες και το άλλο οι γυναίκες, πρέπει δε ο τελευταίος άνδρας που θα πιάση το χέρι της πρώτης γυναίκας να είναι συγγενής της. Επειτα γιατί εδίδετο αφορμή με τα ερωτικά δίστιχα που τραγουδούσαν να εκφράσουν τόσον οι νέοι όσον και οι νέες τα μυστικά τους αισθήματα. Και θυμούμαι πως πολλά κορίτσια, μήνες πριν ετοίμαζον τα τραγούδια που θα τραγουδούσαν στο Σμιχτό, άλλα μεν από το απόθεμα της μνήμης των και άλλα, όσα ήξευραν ανάγνωσι - γιατί τότε δεν ήξευραν όλα δυστυχώς - από βιβλιαράκια λαϊκών διστίχων, όπως ένα που ελέγετο "Η φιλομοειδής Αφροδίτη" και που περιείχε και το "Αλφάβητον της αγάπης". Απ' όλα αυτά εδιάλεγαν τα καταλληλότερα που εταίριαζαν εις τας σχέσεις των. Και οι νέοι το ίδιο. Αν ήτο πεισμωμένη εκείνη, τα τραγούδια του νέου ανέφεραν για πείσματα, αν ήτο άπιστος εκείνος, τα τραγούδια εκείνης ανέφεραν για απιστία κτλ. Μόλις άνοιγε το Τριώδι άρχιζεν η βασιλεία του Σμιχτού. Στη Χώρα, στον Κάμπο, στα Λειβάδια, στο Βροντάδο και σε όλα τα χωριά κάθε βράδυ σχεδόν εγίνοντο συγκεντρώσεις σε φιλικά σπίτια. Ο κόσμος τότε - προ 20 και 30 ετών - διεσκέδαζε τρελλά τις Απόκριες και τις διεσκέδαζε με μεγάλη ελευθερία, γεμάτη όμως από αφέλεια και αγνότητα - μπορεί να πη κανείς. Κανένας δεν παρεξηγούσε τι ελέγετο και τι εγίνετο τις ημέρες αυτές. Εδώ μάλιστα στη Χίο οι Απόκριες ήταν πραγματικά Διονύσια. Αλλά γι' αυτό θα πραγματευθούμε άλλοτε. Στις συγκεντρώσεις λοιπόν αυτές - που τώρα τις αντικατέστησαν οι χοροί στα ντάνσιγκ ή σε άλλα κέντρα όχι μόνο στη Χώρα αλλά και σε πολλά δυστυχώς χωρία (κυρίως Καμπόχωρα και Μαστιχόχωρα) - ο πρώτος χορός που εχορεύετο τις ημέρες αυτές ήτο ο Σμιχτός. Επειτα εχορεύετο ο Συρτός και άλλοι χοροί, ως ο χορός "Του διαβόλου οι καλόγεροι", ύστερ' απ' αυτούς όμως και πάλιν ο Σμιχτός. Εις όλα τα χωριά τα απογεύματα των Κυριακών του Τριωδίου και κυρίως της προτελευταίας Κυριακής (Προφωνής), της Κυριακής της Τυροφάγου και της Καθαράς Δευτέρας, η συγκέντρωσις εγίνετο στην πλατεία του χωριού (λειβάδι), όπου ύστερα από διάφορες αποκριάτικες μασκαράτες και μιμητικές παραστάσεις που έχουν τη ρίζα τους στις αρχαίες διονυσιακές τελετές (μόστρα, αλέτρισμα κ.τ.λ.) εχορεύετο ο Σμιχτός. Ο Σμιχτός και τώρα χορεύεται στα περισσότερα χωριά τις ημέρες αυτές σε οικογενειακές συγκεντρώσεις, σε μερικά δε χωριά και στο Λειβάδι το απόγευμα της τελευταίας Αποκρηάς. Του πήραν όμως τα πρωτεία ο Συρτός και οι διάφοροι ευρωπαϊκοί χοροί, που χορεύονται από τους "μοντερνίζοντας" νέους και νέες του κάθε χωριού (φοιτητάς ή ξενιτεμένους, τελειοφοίτους γυμνασίου, νέες ξενητεμένες ή και ντόπιες, πλούσιες κ.ά.). Πώς τώρα κατωρθώθη να χορεύωνται οι αγκαλιαστοί (όπως λέγονται αυτοί οι χοροί) στα χωριά, είναι θαύμα. Και όμως οι γέροι μονάχα και οι γρηές στο θέαμα του "αγκαλιαστού" σταυροκοπιούνται, κινούν απελπιστικά το κεφάλι και λεν: "Θα χαλάσωμε". Οι νεώτεροι τον ανέχονται, οι δε νέοι χωρικοί μέσα τους ζηλεύουν τους χορευτάς και εύχονται να ήσαν στη θέσι των. Ετσι είναι... Κάθε τι το καινούργιο, κάθε τι που προσφέρεται από τη σαγηνευτική αυτή θεά, τη Μόδα, φαίνεται ωραίο, ελκυστικό, παρασύρει, υποτάσσει. Μονάχα το Πυργί - κι' είναι αξιέπαινο γι' αυτό - παρέμεινεν έως τώρα απόρθητο εν μέρει από την παντοδύναμη αυτή θεά, ως προς την ενδυμασία των γυναικών, τον τοπικό χορό, τα τοπικά μουσικά όργανα και άλλα ήθη και έθιμα. Αλλά για πόσο καιρό άραγε; Αλλ' ας επανέλθωμε στο Σμιχτό. Ο Σμιχτός είναι κυκλικός χορός και ωνομάσθη έτσι από το σμίγω (ενώνομαι, αναμιγνύομαι), διότι οι χορευταί είναι πολύ κοντά ο ένας με τον άλλον και κρατιούνται και με τα δυό χέρια με τους πλαϊνούς των. Ετσι είναι σαν να δένωνται, γι' αυτό και σε πολλά χωριά λέγεται και Δετός. Σε άλλα χωριά πάλι λέγεται Διπλός, Περπατικός, Σιανός (σιγανός), Γυριστός. Ο χορός αυτός είναι κλειστός, δηλαδή ο κύκλος δεν διακόπτεται. Ο κάθε χορευτής κρατεί με το δεξί του χέρι το αριστερό του προς τα δεξιά του τρίτου, και με το αριστερό το δεξί του προς τα αριστερά του τρίτου, ούτως ώστε τα χέρια των χορευτών να σχηματίζουν στο πλάι τους το σχήμα του γράμματος Χ, χορεύεται δε με πλάγια βήματα σύμφωνα με το ρυθμό του τραγουδιού με διεύθυνσι προς τα δεξιά και μόνο στο τέλος του στίχου ή του ημιστιχίου (όταν ο στίχος είναι δεκαπεντασύλλαβος) γίνεται ένα βήμα προς τ' αριστερά. Δυστυχώς δεν είμαστε εμείς οι αρμόδιοι να περιγράψωμεν ακριβώς τους βηματισμούς, ούτε του χορού τούτου ούτε των διαφόρων χιακών συρτών. Χρειάζονται χορογράφοι. Και ευχής έργον θα ήτο να εγίνετο και εδώ ό,τι έγινε στην Κρήτη, που όλοι οι κρητικοί χοροί έχουν εξετασθή και περιγραφή από χορογράφους. Στο Σμιχτό τραγουδεί κάθε χορευτής με τη σειρά του. Τραγουδεί τον κάθε στίχο και επαναλαμβάνουν το τραγούδι όλοι οι άλλοι. Επειτα τραγουδεί τό "τσάκισμα" (refrain) καί αυτό επίσης το επαναλαμβάνουν όλοι. Στις οικογενειακές συγκεντρώσεις λαμβάνουν συχνά μέρος στο Σμιχτό και οι γέροι και τραγουδούν τα παληά τραγούδια του Σμιχτού και κυρίως το αποκριάτικο: Τούτες οι μέρες έχουν το τούτες οι εβδομάδες κι' οπόχει φίλον κράζει τον κι' όπ' εδικό καλεί τον και φίλον εις την ξενητειάν γραφήν του στέλλει νά 'ρτη.... Επίσης το υπέροχο συμβολικό τραγούδι "της Μηλίτσας": Μηλίτσα πού 'σαι στον κρεμμό τα μήλα φορτωμένη τα μήλα σου λιμπίστηκα μα τον κρεμμό φοβούμαι... το "Περιβόλι", την "Πέρδικα" και άλλα ακριτικά. Οι νέοι και οι νέες προτιμούν τα ερωτικά δίστιχα (θέλει και ρώτημα;) με τα οποία εκφράζουν την εσωτερική ερωτική τους διάθεσι, πολλά από τα οποία είναι αριστουργήματα λαϊκής ποιήσεως. Αλλά για τα τραγούδια του Σμιχτού θα πραγματευτούμε σε άλλο μας σημείωμα. Στυλιανός Γ. Βίος (από το βιβλίο του "Χιακή λαογραφία επιλογή", 1939) *********************************************** *********************************************** PAR41 Vios02GR.doc |